Γιατί να λέμε βίαια τα νερά ενός ποταμού, κ όχι τις όχθες που τα περιορίζουν;

Η ομιλία του Γιάννη Δραγασάκη στο ξεν.Imperial την Τετάρτη 2 Φεβρουαρίου σε εκδήλωση που διοργάνωσε η ΝΕ Α Αθήνας του ΣΥΝ

Θα προσπαθήσω να θέσω ορισμένα θέματα προς συζήτηση γύρω από δυο πολύ σοβαρες διαστασεις της κρισης, που ειναι η κριση του ευρώ και η κριση του χρεους. Και τα δυο ειναι πολυ μεγαλα θεματα και βαρια, και επισης το δευτερο που θελω να πω εισαγωγικά, ειναι οτι απο συγκεντρωσεις που εχω πάει –ημουνα στο Βυρωνα προ ημερων και αλλού- ο κοσμος εχει βαλει παρα πολλα ερωτηματα, απο καθαρα πολιτικά μεχρι ερωτηματα πληροφορησης, γνωσης, τεχνικα ζητηματα, και πρεπει να τα συζητουμε όλα αυτα γιατι αυτό βοηθαει την πολιτικη σκέψη. Εννοειται οτι η παρουσια μου εδώ δεν εχει σκοπο να εκφωνησει την πολιτική της αριστεράς, αλλά στο μετρο που θα μπορεσω να βοηθησω, στο ποια μπορεί και πρεπει να ειναι η πολιτικη της αριστεράς, δεδομενου οτι τα θεματα που συζητούμε ειναι υπο εξελιξη και υπο διαμορφωση.

Σ’ότι αφορά το πρωτο θεμα, τα ερωτηματα ειναι παρα πολλά, αλλά μπορουμε ν’αρχισουμε από το ερωτημα: πού οφείλεται η κρίση του ευρώ, και όταν λέω ευρώ εννοώ την ΟΝΕ, ποιες οι βασικές αιτίες, ποια η σταση των βασικών πολιτικων δυναμεων της Ευρώπης, δλδ των συντηρητικών δυναμεων και των σοσιαλδημοκρατικών απ΄εναντι στην κριση αυτή, ποια τα εναλλακτικά σχεδια, αν μπορούμε να τα σκιαγραφήσουμε, τα εναλλακτικά σχεδια που εμφανιζονται για την Ευρώπη, και πως τα αξιολογουμε από την μερια της αριστεράς, και τέλος βέβαια ποιο ειναι το αριστερό σχέδιο –αν μπορούμε να το πούμε έτσι- για την Ευρώπη.

Η κριση του ευρώ, -ειναι πια προφανές- δεν ευθυνονται γι αυτήν ούτε οι αδυναμες οικονομιες της Ευρώπης ούτε οι «σπάταλοι λαοί». Σας καλώ να θυμηθούμε ολοι μαζι πριν απο ενα χρόνο τέτοιες μερες τι λεγόταν και από τον κο Τρισέ και από την κα Μέρκελ, ότι δεν υπάρχει κριση του ευρώ το οποίο ειναι ισχυρό νομισμα, ότι το προβλημά μας ειναι η διεφθαρμένη και αναξιόπιστη Ελλάδα και ορισμενες άλλες οικονομιες. Σημερα εχει φανει οτι το προβλημα ειναι ο νεοφιλελευθερος χαρακτήρας και οι βασεις πανω στις οποιες οικοδομηθηκε το ευρώ, το οποίο κτιστηκε με την παραδοχή οτι δεν συμβαινουν κρισεις στον καπιταλισμό αλλά και αν συμβούν οι αγορες από μονες τους επιλυουν τις κρισεις. Το δευτερο σεναριο πανω στο οποίο κτιστηκε το ευρώ, ο ανταγωνισμός, ότι εν πάσει περιπτώσει αν μια χώρα εχει προβλημα, θα μειωσει τους μισθούς, θα μειωσει τους φορους προς το κεφαλαιο, θα συρρικνωσει το κοινωνικό κράτος κι έτσι θα αντιμετωπισει τα προβλήματα, και μετά από λίγο μια άλλη χωρα που θα εχει το ιδιο προβλημα θα κανει το ίδιο. Με αυτον τον τροπο λοιπόν, το ευρώ, όπως στηθηκε, ενσωματώνει ενα μηχανισμό εσωτερικού κοινωνικου, μισθολογικου και φορολογικου ανταγωνισμού. Το συμπερασμα λοιπον ειναι οτι πρωτη και βασική αιτια για την κριση του ευρώ, είναι η ιδρυση του ευρώ, ο χαρακτηρας του, το πως ιδρυθηκε το ενιαίο νόμισμα. Η δευτερη βασικη αιτια ηταν η επιλογή που εληφθη το φθινοπωρο του 2009, μετα δλδ που ξεσπασε η κρίση, στις συνοδους κορυφής που εγιναν τοτε, του G20, τον Οκτωβριο με την επιμονη της Μερκελ ότι «στην Ευρώπη για την κριση ο καθενας μονος του». Μα αυτο ηταν καθοριστικο, γιατί οταν μια χωρα –όλες οι χωρες που είμαστε στην ευρωζωνη, εχουμε εκχωρησει μια σειρά από λειτουργιες, πολιτικες και εξουσιες στην ευρωζωνη-δεν μπορεις μετά να λες «ο καθενας μόνος του» όταν το εθνικό νομισμα εχει εκχωρηθει και υπάρχει το ευρω. Αρα αυτο συνεβαλε στην κρίση. Η τριτη αιτία βεβαιως, είναι η επιλογη να αντιμετωπιστει η κριση με σκληρη λιτοτητα, συρρικνωση του κοινωνικου κρατους και με τις λεγομενες διαρθρωτικές αλλαγές που ειναι η περαιτερω αποδιαρθρωση των εργασιακων σχεσεων. Η στηριξη των τραπεζων –μαλλον η επιλεκτικη κρατικη παρεμβαση-με τεραστια ποσά, και αλλων κλαδων της οικονομιας χωρις να εφαρμοστούν πολιτικες αναπτυξης, αναζωογόνησης της οικονομιας και της απασχόλησης και χωρις να εφαρμοστουν αναδιανεμητικες πολιτικες, ειχε ως αποτελεσμα η χρηματοπιστωτική κριση να μετασχηματιστεί σε δημοσιονομική κριση δεδομένου οτι τα ελλειματα και τα χρεη αυξηθηκαν. Και δεν είναι παράλογο που η πρωτη χωρα που εζησε το προβλημα ηταν η Ελλάδα, δεδομενου οτι εμεις ειχαμε υψηλο χρεος και πριν την κριση, αλλά μετά ακολουθησαν και οι αλλες χωρες και η Ελλάδα ηταν η κορυφή του παγόβουνου.Συμπερασμα βασικό νομιζω ειναι, έστω από αυτη τη συνοπτική αναφορά, ‘οτι η εξοδος από την κριση απαιτεί όχι απλώς καποιες επιδιορθωσεις αλλά απαιτεί μια αναθεμελιωση του ευρώ. Ένα νεο σχεδιο το οποίο θα στηριζεται όχι στις αρχες του νεοφιλελευθερισμού και του ανταγωνισμού, αλλά στις αρχες της αλληλέγγυας συνεργασίας.

Ποια ειναι η απάντηση των βασικων συντηρητικών δυναμεων της Ευρώπης όπως αυτες εκπροσωπουνται από την κα Μέρκελ και τον Σαρκοζύ: Είναι σε εξελιξη μια σειρα διαδικασιες στην ΕΕ οι οποιες συνοψιζονται σε 4 κεφάλαια: α) αυστηροποίηση του συμφωνου σταθερότητας -δλδ ενώ το συμφωνο αυτό χρεοκόπησε διοτι καμμιά χωρα δεν μπορούσε να τηρησει τους κανονες του, η κατευθυνση ειναι περαιτερω αυστηροποίηση του συμφωνου σταθεροτητας με ποινες κλπ. β) διαμορφωση νεου μηχανισμού ελέγχου –εποπτείας των λεγομενων μακροοικονομικών ισορροπιών όπου θα μπουν και τα εξωτερικά ελλείματα, τα ισοζυγια πληρωμων κλπ και πάλι εδω με την λογική της τιμωρίας, των κυρωσεων, ότι αν μια χωρα εχει ελλειματα θα πρεπει να μειωνει τους μισθους κλπ γ) είναι υπο συζητηση καποια μορφή μηχανισμου διαχειρισης των κρισεων και ελεγχόμενης πτωχευσης. δ) η συνταγματοποίηση όλων αυτών δλδ η προσπάθεια να θωρακιστεί και να συνταγματοποιηθεί να πάρει θεσμική μορφή το νεοφιλελευθερο αυτό πλαίσιο που σκιαγραφείται από αυτες τις κατευθυνσεις. Και βεβαιως ολα αυτά κινουνται σε μια στρατηγική η οποία βγαινει και παγκοσμια στρατηγικη, χαραχτηκε στη συνοδο του G20 τον Ιουνιο του 2010, η οποία λεει οτι η κριση αυτη –όπως ηδη ειπα- θα αντιμετωπιστεί με λιτοτητα, θα αντιμετωπιστει με συρρικνωση του κοινωνικού κρατους και με νεοφιλελευθερες διαρθρωτικές αλλαγές. Η κυριαρχη κατευθυνση στην Ευρώπη μπορουμε να πουμε οτι είναι μια κατευθυνση που λέει οτι η Γερμανια και οι αλλες ισχυρες δυναμεις θα στηριξουν το ευρώ, εφοσον ομως οι διαδικασιες και οι κανονες θα ειναι εντος του νεοφιλελευθερου πλαισιου και υπο την αυστηρη γερμανικη επιτηρηση. Αλλά αυτά θα μορφοποιηθουν εντος του Μαρτιου με τη συνοδο κορυφής που ετοιμαζεται.

Ποια ειναι η σταση της σοσιαλδημοκρατιας: των σοσιαλιστικων και σοσιαλδημοκρατικων κομματων της Ευρώπης. Πρωτον, εδω πρεπει να θυμησουμε ενα ιστορικό συναινεσεων δλδ τα σοσιαλδημοκρατικα κομματα απο τις αρχες της 10ετίας του ’90 είτε ειναι στην κυβερνηση είτε στην αντιπολιτευση, συγκυβερνούν, συνδιαμορφωνουν όλο αυτό το πλαίσιο. Εκεινο λοιπον που διαπιστώνουμε ως σημερα, ειναι οτι κατα βασιν η συναινεση συνεχιζεται παρα την κριση. Μπορουμε να διακρινουμε ορισμενους αξονες πάνω στους οποιους κινειται η πολιτικη και η τακτικη των σοσιαλιστικων και σοσιαλδημοκρατικών κομματων της Ευρωπης. Ο πρωτος αξονας ειναι η υιοθετηση διπλης γλωσσας: άλλα κανουν οταν ειναι στην κυβερνηση, αλλα λενε οταν ειναι στην αντιπολιτευση. Σημερα, δλδ, τα κομματα τα σοσιαλιστικά –κατ’όνομα- που ειναι στην κυβερνηση, Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, εφαρμοζουν την σκληρη, βαρβαρη λιτοτητα, εφαρμοζουν το μνημονιο στην ουσία, είτε με τροϊκα όπως στην Ελλάδα, είτε χωρίς τρόϊκα όπως γινεται στην Ισπανια και στην Πορτογαλία. ‘Οταν ειναι στην αντιπολιτευση λένε διάφορα: πχ πως η κυβερνηση εφαρμόζει την λιτοτητα, μιλανε για τις ανισοτητες κλπ. Το ίδιο έκανε το Πασοκ οταν ηταν αντιπολιτευση. Δευτερος άξονας: διπλή σταση απεναντι στην Αριστερά, κι αυτό να το προσεξουμε γιατί αφορά αμεσα και εμας στην Ελλάδα. Δηλαδή: από τη μια η γραμμή τους είναι –και το έχουν βγαλει και με επεξεργασιες διαφορων ινστιτούτων- οικειοποιηση αριστερών ιδεών, κλεψιμο αριστερών ιδεων-αποσπασματικών με ταυτοχρονη επιθεση στην Αριστερά. Εαν δειτε την τελευταια ομιλια του κου Παπανδρέου στην Κοιν.Ομάδα, από τη μια φτανει να οικειοποιείται ακομα και ιδεες κομμουνιστικες και από την αλλη θεωρεί την Αριστερά υπευθυνη για ό,τι συμβαίνει στη χώρα. Τι θελει το Πασοκ στην Ελλάδα; Θελει ένα κρατος που να υπερασπίζεται το «κοινό» και συνεχίζει ο Παπανδρέου. Η λεξη «κοινό» ειναι και μεσα στις προοδευτικές, λαϊκες λέξεις: social (σοσιαλιστικό) στα αγγλικά, common (κομμουνιστικό) κλπ.Απο την άλλη μερια η Αριστερά εγκαλειται για το χρεος στην Ελλάδα, για την κληρονομιά όπως λέει ο Παπ. ξεχνωντας ότι το 1981 το δημοσιο χρεος ηταν 220 ευρω κατα κεφαλή, και τωρα ειναι 27.000 ευρω κατα κεφαλή. Αυτη ειναι μια απο τις κληρονομιες του δικομματισμού που θα μας βαραίνουν. Η τριτη γραμμή ειναι η αναγνωριση –ο τριτος άξονας πάνω στον οποιο κινουνται τα σοσιαλδημοκρατικα κομματα, το γερμανικό και άλλα- επιμερους προβληματων του ευρώ, αναγνωριση επιμερους ελλειματων του ευρώ και της ΟΝΕ και προτασεις αποσπασματικες για εμβαλωματικες επιδιορθωσεις, και εδώ είναι το περιβοητο ευρωομολογο: μεχρι προσφατα δεν το ήξεραν, το φοβούνταν, δεν το ανεφεραν, τωρα ξαφνικά είναι η πανάκεια που θα λυσει ταχατες όλα τα προβληματα ενω ειναι ενα μετρο που υπο ορους και προϋποθεσεις αναλογα και πού θα ενταχθεί, μπορεί να παιξει θετικο ή και αρνητικο ρολο. Επομενως μπορουμε να χαρακτηρισουμε την σταση των σοσιαλιστικών/σοσιαλδημοκρατικών κομματων συνολικά οτι ειναι δημαγωγική και σε μερικες περιπτωσεις ακραία κυνικη. β) πληρης αδυναμια να δωσουν μια απαντηση στα θεμελιωδη προβληματα του ευρώ, γ) από τη δικη μας μερια –λεω εγώ- παρ’ολα αυτα, προσοχή, δεν πρεπει να υψωνονται σινικα τειχη και φραγμοι με τον κοσμο που ακολουθει τα κομματα αυτα, πολυ περισσοτερο σήμερα που και αυτός ο κοσμος πλήττεται απο την πολιτικη που ασκειται.

Μπορουμε τωρα, και με τη ρευστοτητα που υπάρχει, να διακρινουμε καποια σχεδια για το μελλον της Ευρωπης και της ΕΕ; Νομιζω οτι μπορουμε, με βαση τουλαχιστον τι συζητιεται στον διεθνη τυπο και στον διεθνη χωρο γενικοτερα. Να ξεχωρισουμε 3 σενάρια. Το πρωτο ειναι ένα σεναριο οικονομικης ομοιογενοποίησης της ευρωζωνης με βάση το γερμανικο εξαγωγικό μοντέλο. Δηλαδή να έχουμε ολοι πλεονασματα και να κανουμε ολοι εξαγωγες. Να έχουμε εξωστρεφή ανάπτυξη μεσω εξαγωγων. Το μοντελο αυτό δεν ειναι βιωσιμο διεθνως κατα την άποψη αρκετων οικονομολογων , και τη δική μου, γιατί οταν ολες οι χωρες εξαγουν, καποια πρεπει και να εισαγει. β) απο κοινωνικη άποψη σημαινει οτι αυτη η οικονομικη ομοιογενοποιηση με διαφορετικες εξειδικευσεις και παραδοσεις, μπορεί να γινει μονο με τεραστια κοινωνικη διαφοροποιηση, δλδ μεγαλη μειωση των μισθων, μεγαλη συρρικνωση του κοινωνικού κράτους γεγονος το οποιο θα αποδυναμωσει εν τελει το ευρώ και θα απονομιμοποιήσει την ΕΕ συνολικά. Αρα αυτό το σενάριο προς το οποίο πάνε οι εξελιξεις, δεν θα ειναι υπερβαση της κρισης, αλλά θα ειναι προϋπόθεση ενδεχομένως για ακομα μεγαλυτερες κρισεις και αδιεξοδα. Ένα δευτερο σεναριο το οποίο συζητείται ειναι –ας το ονομασουμε έτσι- μια θεσμοθετημενη διαφοροποιημενη παραγωγική εξειδικευση. Δλδ αναγνωριζεται οτι οι χωρες που αποτελούν την ευρωζωνη έχουν διαφορετικες οικονομικες δομες διαφορετικες οικονομικες δυνατοτητες αρα διαφορετικες παραγωγικές εξειδικευσεις. Αναγνωριζεται αυτό το γεγονος, γινεται συστατικό και παραδοχή οτι καποιες χωρες θα έχουν πλεονασματα, καποιες ελλείμματα, αυτό ομως το σεναριο για να γινει βιώσιμο θα πρεπει να συνοδευεται από ανακατανομες φορων ουτως ωστε να εξισορροπουνται αυτες οι ανισορροπιες. Απαιτεί δλδ αυτό το σεναριο για να υπαρξει και να ειναι βιωσιμο, θεσμους, ας το πουμε ομοσπονδιακού τυπου, χωρις κατ’αναγκη η ευρωζωνη να ειναι ομοσπονδία. Οι χωρες πχ που εχουν πλεονασματα να μεταφερουν πορους στις χωρες που εχουν ελλειμματα, να υπαρχει ισχυρός προϋπολογισμός που να δημιουργει κοινες υποδομες. Το τριτο σεναριο, ή το σεναριο του μικρού ευρώ, όπως λεγεται, υποστηριζεται από μειοψηφικές αλλά ισχυρες μεριδες του γερμανικου κυριως κεφαλαιου, και εκδηλωθηκε και με την υποστηριξη διαφορων οικονομολόγων οι οποίοι αντεδρασαν και εκαναν και προσφυγή στο ευρωπαϊκό συνταγματικό δικαστηριο ενάντια στην ενταξη της Γερμανιας στο ευρώ, επανερχονται αυτοί σήμερα και προπαγανδίζουν την ιδεα μιας ζώνης ευρώ που θα αποτελειται από μικρότερες χώρες που θα είναι βεβαιως πιο κοντα στο γερμανικό συστημα. Οι ιδιες δυναμεις προτεινουν την αποβολή από το ευρώ χωρών οι οποιες εχουν αδυναμες οικονομιες ειτε δεν μπορούν να ακολουθησουν τους κανονες –βλέπε Ελλαδα-.

Τι μπορουμε να πουμε γι αυτά τα σεναρια, από τη σκοπιά της Αριστεράς; Ότι προφανώς ειμαστε κατηγορηματικά αντιθετοι με το πρώτο σεναριο της γερμανικης ομοιογενοποιησης-ας το πω έτσι, το δευτερο μπορουμε να πούμε το σεναριο της θεσμοθετημενης διαφοροποιημένης παραγωγικης εξειδικευσης δεν ειναι βιωσιμο παρα μονο αν συνοδευτεί από μηχανισμούς αναδιανομης και αλληλεγγύης, μηχανισμους ομως που σημερα κανεις εκτος από την Αριστερά δεν τους προτείνει, και το τριτο σεναριο δλδ αυτο που οδηγεί ειτε στη διασπαση του ευρώ ειτε στη διαλυση της ευρωζωνης και στην αποβολή καποιων μελών, σε καμμια περιπτωση δεν μπορουμε να πουμε οτι αυτές οι παραλλαγές μπορουν να συμβιβαστούν με ένα αριστερό σχεδιο. Λέω δλδ οτι η εξοδος από το ευρώ, δεν μπορεί να ειναι αριστερη επιλογή τουλαχιστον με τις σημερινες συνθηκες που επικρατουν και διεθνως και στην Ευρωπη. Εαν γινει έξοδος από το ευρώ θα γινει υπο την ηγεμονια δυναμεων οι οποιες θα θελουν μεσω δραχμης και υποτιμησης της, να εφαρμοσουν ακομα πιο σκληρες πολιτικες εναντια στους εργαζομενους και άλλωστε δεν ειναι τυχαίο που αυτό το σεναριο προβάλλεται κυριως απο τους αγγλοσαξονες νεοφιλελευθερους και από αυτους τους κυκλους του γερμανικου κεφαλαιου που ειπα πριν το σκεπτικό τους.

Συνοψιζω τα βασικα μου επιχειρηματα για την τεκμηριωση αυτης της θεσης.

1. στο σημερινό σταδιο της παγκοσμιας εξελιξης πολλά προβλήματα υπερβαινουν τις δυνατοτητες ακομα και μεγαλων χωρών. Γι αυτό βλέπουμε, ο καπιταλισμόςνα αναζητά τροπους ολοκληρωσης και στην Ευρώπη και στην Αμερική και στην Λατινική Αμερική. Το ότι βεβαια ο χαρακτηρας αυτης της ολοκληρωσης είναι αυτός που ειναι, προσδιοριζεται από το χαρακτηρα των δυναμεων που κινουν τις διαδικασίες. Επομενως ο έλεγχος των αγορών, ή των τραπεζών, η προστασια του περιβαλλοντος η αντιμετώπιση των επιπτωσεων της κλιματικης αλλαγής, αυτά και παρα πολλα αλλα προβλήματα πια, μπορουν να αντιμετωπιστουν όχι στα πλαισια του εθνικου κράτους αλλά μονο αν υπάρχουν ευρυτερες λυσεις. Ακομα κι αν διαλυοταν αυριο η ΕΕ θα έπρεπε να αγωνιστούμε για μια νεα ΕΕ, εννοείται βεβαια πάνω σε νεες βασεις και νεες αρχες. Το δευτερο ειναι οτι πολλα από τα προβληματα που εμφανιζονται στην ΕΕ τελικα ειναι προβληματα που πηγάζουν απ’ την παγκοσμια ηγεμονια του νεοφιλελευθερισμού. Επειδή ομως είναι παγκοσμια αυτη η ηγεμονια δεν σημαινει οτι βγαινοντας από το ευρώ απαλλάσσεσαι από τα προβληματα που υπαρχουν. Ίσως, και ερχομαι στο τριτο επιχειρημα ειδικά για την Ελλάδα, ίσως έξω από το ευρώ η ασυδοσια των αγορων θα γινει εντονοτερη, διοτι εχοντας ενα αδυνατο εθνικο νομισμα μπορει να γινεται πιο ευκολα θυμα κερδοσκοπικών επιθεσεων.Γι αυτό και θυμιζω κατι που οι παλιοί θα θυμούνται,η δραχμή ως δραχμή, παντα ηταν συνδεδεμένη με σκληρά νομισματα. Επι 18-20 χρονια ηταν συνδεδεμενη με το δολλαριο, μεχρι το 1971, μετά ήταν συνδεδεμενη με δεσμη νομισματων ακριβώς γιατί και τοτε, πολυ περισσοτερο σημερα βεβαια, οι διαφορές ειναι ακομα πιο ισχυρές.
2. Ερχομαι λοιπον στο τελευταίο σημειο, πώς απαντουν οι δυναμεις της Αριστεράς, ή πώς πρεπει να απαντουν, και λέω, ότι για τις δυναμεις της Αριστεράς η υπερβαση του καπιταλισμού και η οικοδομηση του σοσιαλισμού με ελευθερια και δημοκρατία, όπως τουλαχιστον λεει ο δικος μας χωρος, σε όλη την Ευρώπη και σε καθε χωρα χωριστά, συνιστά στρατηγική δεσμευση. Η κριση αυτη καθιστα το στοχο αυτό πολυ πιο επικαιρο πολυ πιο αναγκαίο,και επομενως δεν τιθεται εδώ θεμα καποιας διαφοροποιησης. Όλες οι δυναμεις, καθε μια με τον τροπο της, αναγνωριζουν την αναγκη οτι πρεπει να εμπνευσουμε τους εργαζομενους, πρεπει να τους πεισουμε για την αναγκη ανατροπής του νεοφιλελευθερισμού και της νεοφιλελευθερης αρχιτεκτονικης της Ευρωπης, ως μια πρωτη απάντηση στην κριση για να ανοιξουμε ενα δρομο για πλατυτερες αλλαγές. Όπως έδειξε το προσφατο συνεδριο του ΚΕΑ στο οποίο συγκεντρωνεται ίσως ο κυριος όγκος των αριστερών δυναμεων της Ευρώπης περα από τη σοσιαλδημοκρατία, οι αναγκες αυτές αναζητούν διεξοδο μεσα από μια στρατηγική που συνοπτικα μπορουμε να την πουμε μια στρατηγική επανιδρυση της ΕΕ και του ευρώ, στη βαση μιας νεας κοινωνικής φιλοσοφιας στη βαση των αξιων της αλληλεγγυης καθως και στη βαση της διαφορετικής δημοκρατικης διαδικασιας που θα εχει η συμμετοχή των πολιτών. Η στρατηγική για μια κοινωνικη Ευρωπη που θα οικοδομηθει στη βαση αυτων των αρχων δεν μπορει να ειναι προϊόν αλλαγής μονο του οικοδομηματος. Προϋποθετει να αλλαξουν τα θεμελια. Στη βαση των αρχών που εμπεδώθηκαν από την ίδρυση της ΕΟΚ παλιοτερα με τις 4 αρχες που θεσμοθετηθηκαν μετα από τη συνθηκη του Μααστριχτ που υλοποιούν σημερα με ολους αυτους τους μηχανισμους, να πουμε οτι με τους ιδιους θεσμους να εχουμε ξαφνικα μια νεα κοινωνικη Ευρώπη. Θεμα τιθεται, βεβαιως να αξιοποιησει κανεις τις σημερινες αντιφασεις και τα προβλήματα ουτως ωστε μεσα από δρασεις κινηματων και πολιτικες να μπορεσει ακριβως να δημιουργησει τις προϋποθεσεις για μια τετοια ριζική επαναθεμελίωση. Αμεση προτεραιοτητα που θετει και το ΚΕΑ ειναι η κοινη αντισταση εναντια στην πολιτικη της λιτοτητας και του κοινωνικου ανταγωνισμού. Πρεπει να καταστει σαφες εδώ οτι εκεινο που διακυβευεται δεν ειναι απλως η διευρυνση των ανισοτητων και μια περαιτερω αυξηση της κοινωνικης αδικιας, εκεινο που διακυβευεται ειναι να συντελεστουν καταστροφές κοινωνικες και οικονομικες μη αναστρεψιμες – αυτο που γινεται και στη χωρα μας-διαλύονται κρατη, διαλυονται επιχειρησεις διαλυονται ιστοι κοινωνικοι και οικονομικοι. Δεν αποκαθίστανται αυτά ευκολα μετά. Θα χρειαστει μεγαλη προσπαθεια και θυσιες. Αρα η κοινη αντισταση και αποκρουση αυτης της επιθεσης ειναι πρωτος μεγαλος κοινος στοχος για τους εργαζομενους της Ευρωπης και άρα για τις αριστερες δυναμεις. Δευτερη προτεραιοτητα συνδεδεμενη με την πρωτη ειναι βεβαιως ο συντονισμός: σε καθε χωρα, οι λαοί , οι εργαζομενοι, τα αριστερά κόμματα,καθοριζουν τις προτεραιοτητες τους, τις στρατηγικες τους, τις ιεραρχιες τους κλπ. Ταυτοχρονα όμως μπορουν και πρεπει να ειναι φροντιδα όλων μας να επιλεγουμε στοχους οι οποιοι εξ αντικειμενου, ακομα κι αν δεν υπάρχει οργανωτικος συντονισμος, εξ αντικειμενου να λειτουργουν κοινες λογικες. Το ΚΕΑ έχει πολλες τετοιες ιδεες καταθεσει, πχ να υπαρξει ενας κοινος αγωνας για εναν κοινο κατωτατο μισθο σε όλες τις χωρες της ΕΕ όπου αυτός θα ειναι τουλαχιστον το 60% του μεσου μισθού στην καθε χωρα. Δεν μπορουμε να εχουμε τον ίδιο ονομαστικο μισθο παντου, αλλα μπορουμε να εχουμε ένα μετρο, την καθιερωση παντου ενος ελαχιστου βασικου εισοδηματος για όσες και όσους δεν εχουν αλλο τροπο για να καλυψουν βασικες αναγκες επιβιωσης. Τριτο, -αυτο το προτειναμε κι εμεις εδώ: καθιερωση κοινου κατωτατου συντελεστή για τη φορολογια του κεφαλαιου, για τις χρηματιστηριακες συναλλαγές, για τα κερδη των επιχειρησεων, ουτως ωστε να μη μπορεί η μια κυβερνηση σε μια χωρα να κανει φορολογικο νταμπινγκ να μηδενιζει τους συντελεστες και να δημιουργειται ετσι ενας φορολογικος ανταγωνισμος. Καθιερωση γενικα κοινων συντελεστων κατωτατων μισθων. Να υπαρχουν ορια, να μη μπορει η καθε χωρα να χρησιμοποιεί τη μειωση των μισθων ως μετρο για να βελτιωσει την ανταγωνιστικοτητα.
   
   

   Τώρα σ’ότι αφορά το χρέος, το οποίο πρέπει να πω κριτικά, άργησαν οι συντροφοί μας στην Ευρώπη να καταλάβουν ότι η ελληνική περίπτωση, όπως είπα, ήταν απλώς ο προπομπός αυτού που έρχεται και για τους ίδιους.Πέρισυ οργανώσαμε εδώ μια ημερίδα και ήταν αρκετα κομματα από τη νοτια Ευρώπη: Ήρθαν απλώς για να συμπαρασταθούν! Δεν είχαν συνείδηση. Και μετά ειχα πάει εγώ σ’ ένα συνέδριο στη Μαδρίτη, και τότε μιλούσαν, «η καημένη η Ελλάδα». Τώρα βλέπουν οτι τα πράγματα δεν είναι έτσι. Το θετικό είναι ότι έχει συνειδητοποιηθεί το πρόβλημα, αν και υπάρχουν ακόμα κενά πληροφόρησης ιδίως στις αριστερές δυνάμεις των βόρειων χωρών περί του τι ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα κλπ, εν πάσει περιπτώσει, η απόφαση του ΚΕΑ είναι πολύ σημαντική νομίζω για μας, διότι έχει την άποψη ότι το χρέος είναι πανευρωπαϊκό πρόβλημα και άρα πρέπει να υπάρξει πανευρωπαϊκή ρύθμιση και προσπάθεια αντιμετώπισής του. Στην κατεύθυνση αυτή, υιοθετεί την άποψη ότι πρεπει να καταργηθεί μέρος του δημόσιου χρέους, με τον ένα ή άλλο τρόπο, έτσι ώστε να βοηθηθούν οι χρεωμένες χώρες να έχουν αναπτυξιακή πολιτική. 2⁾, υιοθετεί την πρόταση, είναι αντίθετο στους μηχανισμούς διαχείρισης κρίσης ή τον μηχανισμό ελεγχόμενης πτώχευσης όπως προτείνει η Μέρκελ, και αντ’αυτού προτείνει ένα μηχανισμό αλληλεγγύης ο οποίος θα βοηθά τις χώρες που αντιμετωπίζουν κερδοσκοπική επίθεση των αγορών, και δεν θα τις τιμωρεί απλώς, όπως κάνουν οι υφιστάμενοι θεσμικοί μηχανισμοί. 3⁾, να μετασχηματισθεί –είναι πολύ σημαντικό αυτό- ο ρόλος της ΕΚΤ, διότι, δεν είναι δυνατόν, η Αμερική αυτή τη στιγμή να τυπώνει χρήμα και να επιλύονται με τον τρόπο αυτό κάποια προβλήματα, και εδώ να απογορεύεται το να τυπώσει χρήμα και να δημιουργηθεί ρευστότητα, και κυρίως να απαγορεύεται η ΕΚΤ να δανείζει τα κράτη, έστω, όσο δανείζει τις τράπεζες. Βασική λοιπόν πρόταση εδώ είναι, η ΕΚΤ να μπορεί να δανείζει τα κράτη κατ’ευθείαν ή, -υπάρχει μια πρόταση των γερμανικών συνδικάτων που εγώ τουλάχιστον θεωρώ θετική-, αν για λόγους θεσμικούς και γραφειοκρατικούς, να μη γίνεται αυτό από την ΕΚΤ, να δημιουργηθεί –λένε τα γερμανικά συνδικάτα- μια ευρωπαϊκή δημόσια τράπεζα, η οποία θα δανείζεται από την ΕΚΤ με 1% επιτόκιο, και αυτή η τράπεζα θα δανείζει τα κράτη.

   Φορολόγηση όλων των κερδοσκοπικών συναλλαγών, κατάργηση των φορολογικών παραδείσων, κατ’αρχήν εντός των ευρωπαϊκών εδαφών, αλλά και εκτός, δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δημόσιου οργανισμού αξιολόγησης των οικονομιών και να μην υπάρχει μόνο αυτό το μονοπώλιο των 3 οίκων –Μούντις, Φιτς και Στάνταρντ εντ Πουρς, κλπ, να καταργηθεί το σύμφωνο σταθερότητας και να αντικατασταθεί με ένα συμφωνο αλληλεγγύης και ένα ισχυρό προϋπολογισμό. Σημαντικοί στρατηγικοί τομείς όπως ο τραπεζικός, να αναδιοργανωθούν στη βάση κοινωνικής πολιτικής και δημοκρατικού ελέγχου, άρα νομιζω ότι είναι θετικές οι προτάσεις γενικά και βοηθούν πάρα πολύ τον αγώνα μας και κακώς ο Ριζοσπάστης –δεν ξέρω στο όνομα ποιάς σκοπιμότητας- επιτίθεται στο ΚΕΑ. Μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις στο ένα ή το άλλο ζήτημα, αλλά αυτή τη στιγμή είναι μια παρουσία στον ευρωπαϊκό χώρο και μακάρι να δυναμώσει η πολυφωνία της.

   Πώς γεννήθηκε το ελληνικό χρέος; Πώς φτάσαμε στην κρίση του χρέους όταν μέχρι προχτές μας κάνανε υπνοπαιδεία ότι έχουμε μια ισχυρή οικονομία, με ισχυρή ανάπτυξη; Πώς μια χώρα που κάνει τους πιο πετυχημένους και λαμπερούς Ολυμπιακούς αγώνες, ξαφνικά χρεοκοπεί; Πώς συνδέεται η κρίση του χρέους με τα γενικότερα προβλήματα; Μπορεί μια αριστερή πολιτική να πει ότι αντιμετωπίζοντας το χρέος ξεμπερδεύει με τα υπόλοιπα; Ή πρέπει να υπάρξει ένα συνολικότερο σχέδιο; Τελικά, τι είναι το χρέος; Είναι μια οφειλή που πρέπει να εξοφλήσουμε; Είναι ένα πράγμα, ή είναι μια κοινωνική σχέση όπως έλεγε ο Μάρξ; Και τι θα πει κοινωνική σχέση; Το πρόβλημα της υπερχρέωσης δημόσιας ή ιδιωτικής – και για να είμαι πιο ακριβής- η τάση προς την υπερχρέωση, η δυναμική προς την υπερχρέωση, στην εποχή μας είναι συνυφασμένη με το νεοφιλελεύθερο μοντέλο λειτουργίας του καπιταλισμού. Είναι συνυφασμένη με αυτό που μερικοί ονομάζουν χρηματιστικοποίηση του καπιταλισμού. Είναι μια εξέλιξη με βάθος και πολύ σημαντική, τον τελευταίο μισό αιώνα. Το φαινόμενο λοιπόν της υπερχρέωσης είναι παγκόσμιο, αποτελεί έκφραση της γενικώτερης διαρθρωτικής κρίσης του καπιταλισμού, και όλα τα άλλα είναι εκφάνσεις, εκδηλώσεις με ιδιαιτερότητες αυτού του γενικότερου φαινομένου. Πολλοί και πολλές θα θυμάστε ότι γενικότερα εδώ στην Ελλάδα, επί χρόνια ο ΣΥΝ με τις εισηγήσεις που κάναμε στη Βουλή για τον προϋπολογισμό επισημαίναμε το γεγονός αυτό. Είχαμε φτάσει να βάζουμε ένα πινακάκι στις εισηγήσεις για τον προϋπολογισμό, που υπολογίζαμε κάθε χρόνο, για κάθε ένα ευρώ που θα αυξάνεται το εθνικό εισόδημα, πόσο αυξάνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος. Και λέγαμε οτι για κάθε ένα ευρώ εθνικού εισοδήματος, το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος αυξάνεται κατά 2,5 ευρώ και ότι αυτό είναι παράλογο και δεν μπορεί να συνεχιστεί. Κάποια στιγμή θα σκάσει η φούσκα, και έσκασε. Το δημόσιο χρέος όμως έρχεται από παλιά.Το προβλημα του δημοσίου χρέους στην σύγχρονη Ελλάδα, -μιλάμε για την μεταπολεμική περίοδο- δημιουργήθηκε για να λύσει ένα μείζον πρόβλημα σε μια συγκεκριμένη περίοδο. Δεκαετία ’80 με αρχές της 10ετίας του ’90. 1981-1993.Αυτή είναι η περίοδος που γεννήθηκε το χρέος και διαμορφώθηκε σε πρόβλημα και έκτοτε αναπαράγεται στα ίδια επίπεδα. Γιατί έγινε αυτό; 1) γιατί το κράτος τότε, το ’81 και μετά,απορρόφησε το κόστος της τότε κρίσης, που εμφανιστηκε με το φαινόμενο των προβληματικών κι υπερχρεωμένων επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα, 2) διότι η διεύρυνση γενικώτερα των δαπανών, η αναγκαία αύξηση των δαπανών τότε, δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχη διεύρυνση των φορολογικών εσόδων. Έτσι λοιπόν διαμορφώθηκαν χρόνια ελλείμματα, τα οποία το κράτος αρχικά κάλυπτε «κλέβοντας», οικειοποιούμενο τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων, -οι παλιότεροι το θυμούνται αυτό το θέμα- και στη συνέχεια βέβαια δανειζόμενο για να καλύπτει αυτά τα ελλείμματα. Πράγματι, το δημόσιο χρέος της Ελλάδας το 1980 ήταν στο 22% του εθνικού εισοδήματος. Το 1989 στο 64% και το 1993 στο 98% του εθνικού εισοδήματος. Από το ’93 μέχρι σήμερα το δημοσιο χρέος της Ελλάδας είναι περί το 98%. Παρ’όλο που σε απόλυτους αριθμούς αυξήθηκε σημαντικά, το ποσοστό του έμεινε περίπου το ίδιο, 1) διότι είχαμε ονομαστική αύξηση του εθνικού εισοδήματος, άρα ο αριθμητής μεγάλωνε, και 2) διότι τα επιτόκια μειώθηκαν απότομα, λόγω της εισόδου στο ευρώ, άρα το επιτόκιο δανεισμού ήταν χαμηλότερο. Δανειζόμασταν, αλλά το ποσοστό έμενε το ίδιο, γι αυτό και επικράτησε ένας εφησυχασμός. Και όταν κάποιοι τολμούσαν να θέσουν τέτοιο θέμα, ότι πρέπει να μειωθεί το χρέος, στο χώρο της Αριστεράς αντιμετωπιζόταν κάπως σαν μια άποψη αιρετική. Το 2008 το δημόσιο χρέος της Ελλάδας ήταν 98,2%. Δλδ το 1993- 2008 το χρέος ήταν περίπου σταθερό. Οι ετήσιοι τόκοι για την εξυπηρέτηση του χρέους: το 2008, επειδή μειώθηκαν τα επιτόκια ήταν 4,6 επί του εθν. εισοδήματος (οι χαμηλότεροι από το 1986). Θυμίζω ότι την περίοδο 1990- 1994 οι τόκοι ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν τριπλάσιοι, περίπου 12%.Είχαμε ένα υψηλό χρέος, είχαμε πολύ μικρότερη όμως δαπάνη εξυπηρέτησής του σε σχέση με το ιστορικό του. Η κρίση λοιπόν του χρέους, ξεσπά στο τέλος του 2009, όχι επειδή υπήρξε κάποια δραματική αύξηση του χρέους, αλλά λόγω της γενικότερης κρίσης, λόγω της αλλαγής της στάσης των χρηματαγορών απέναντι στους κινδύνους και πώς τους τιμολογούν, και κυρίως, λόγω –κατά την άποψή μου- της πολιτικής επιλογής που έγινε από διεθνή κέντρα και εγχώριες δυνάμεις του κατεστημένου, να αξιοποιηθεί το χρέος ως μοχλός για την επιβολή της σκληρής λιτότητας και τη βίαιη προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας στο νεοφιλελευθερο κώδικα. Είναι αυτό που ζούμε σήμερα. Σημειώνω στο σημείο αυτό ότι η αύξηση του δημοσίου ελλείμματος στην Ελλάδα το ’09 κατά 15% με βάση μελέτες που έγιναν στην ΕΕ, δεν δικαιολογούσε αύξηση του ελληνικού σπρεντ, δλδ της απόστασης του ελληνικού ομολόγου του επιτοκίου δανεισμού της Ελλάδας και της Γερμανίας δεν δικαιολογούσε μεγαλύτερη αύξηση του σπρεντ αυτού πάνω από τις 50 μονάδες. Και όμως, αντί για 50 μονάδες έφτασε τις 500.Είναι λοιπόν η κρίση ένα κόλπο; Είναι μια συνομωσία; Όχι ακριβώς. Η κρίση είναι αποτέλεσμα: 1) υπαρκτών προβλημάτων, και 2) συνειδητής προσπάθειας αξιοποίησης αυτών των προβλημάτων για συγκεκριμένο σκοπό. Η μείωση των μισθών, η διάλυση των εργασιακών σχέσεων, η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, η δημιουργία ενός βάρβαρου καπιταλισμού. Τα λένε οι ίδιοι! Αν ακούσετε τις δηλώσεις του εκπροσώπου του ΣΕΒ, αλλά και αρκετών άλλων, λένε «αυτά θέλαμε!» Οργάνωσαν λοιπόν, αξιοποίησαν την κρίση, έκαναν την κρίση ευκαιρία γι αυτούς. Αυτή είναι η προσωπική μου εκτίμηση συνυπολογίζοντας όσο μπόρεσα τα γεγονότα. Στην περίπτωση δλδ της κρίσης του ελληνικού χρέους, έχουμε μια κλασσική, καθαρή μορφή διαπλοκής οικονομίας και πολιτικής. Αντικειμενικών και υποκειμενικών παραγόντων, πραγματικών προβλημάτων και συνειδητής αξιοποίησής τους από τις κυρίαρχες δυνάμεις.

   Πώς θα αντιμετωπίσουμε τώρα αυτή την κρίση: Πριν έρθω σ’αυτό το σημείο, έχω διαπιστώσει ότι ίσως βοηθάει να δούμε λίγο βαθύτερα τι σημαίνει χρέος στον καπιταλισμό.Πιστεύω ότι αυτό θα βοηθήσει γενικά τη συγκρότηση μιας αριστερής πολιτικής. Διότι αν κανείς δει το χρέος απλώς σαν ένα πράγμα – μια χρηματική οφειλή, η σκέψη θα πάει σε μια λογιστική αντιμετώπιση του χρέους. Πόσα χρωστάμε, πόσα δόσαμε, πόσα μένουν. Ο Μαρξ μας βοηθάει σ’αυτό διότι αναλύει το δημόσιο χρέος με 2 διαστάσεις: 1) το θεωρεί ως μια κοινωνική σχέση, και 2) το αναλύει ως μοχλό, ως μέσον για την επίτευξη σκοπών άσχετων με το ίδιο το χρέος. Τι σημαίνει το χρέος ως κοινωνική σχέση, ένα κράτος για να καλύψει μια ανάγκη που έχει, έχει 2 τρόπους: ο ένας είναι να αυξήσει τους φόρους, και δεύτερος είναι να δανειστεί. Γιατί πολλές φορές τα κράτη προτιμούν το δεύτερο; Ο ένας λόγος είναι ότι η αύξηση των φόρων ασκεί πιέσεις για να αυξηθούν οι φόροι και στους πλούσιους. Άρα για να προστατεύσει τους πλούσιους αποφεύγει να αυξήσει γενικά τους φόρους. Όπως έγινε και στην Ελλάδα, πόσο εύκολα αυξήθηκε ο ΦΠΑ, και πόσο δύσκολα τώρα, ή καθόλου δεν επεμβαίνουν για να αυξήσουν τους φόρους ή να καταργήσουν τη φορολογική ασυλία. Ο 2^ος λόγος είναι ότι προσφεύγοντας στον δανεισμό τα κράτη, προσφέρουν μια σχετικά ασφαλή και επικερδή διέξοδο στο λιμνάζον κεφάλαιο. Δηλαδή στην αποταμίευση της εύπορης τάξης. Μην ξεχνάμε ότι τα ομόλογα είναι μια μορφή επένδυσης. Άρα ο δημόσιος δανεισμός εκφράζει εξαρχής μια επιλογή που ταξικά δεν είναι καθόλου ουδέτερη. Αντίθετα εξυπηρετεί διπλά τις εύπορες τάξεις. Κι έτσι προστατεύει από τους φόρους που θά’πρεπε να πληρώνουν και τους δίνει τη δυνατότητα να επενδύουν κερδοφόρα και με ασφάλεια την αποταμίευσή τους. Βέβαια, τα κοντινά χρέη, είναι οι αυριανοί φόροι. Κάθε κρατικό ομόλογο, έλεγε ο Μαρξ, είναι μια συναλλαγματική προεξόφλησης μελλοντικών φόρων. Κάθε ομόλογο δλδ 5 δις, είναι 5 δις φόροι για αργότερα. Επειδή όμως τα φορολογικά σχήματα είναι μηχανισμοί αναδιανομής σε βάρος του κόσμου της εργασίας, το συσσωρευμένο δημόσιο χρέος, είναι μια συσσωρευμένη πίεση επί της εργασίας. Τα χρέη λοιπόν του παρελθόντος γίνονται κάποια στιγμή πίεση στους μικρούς, γινεται πίεση στο κοινωνικό κράτος, και βλέπετε τώρα ο ΣΕΒ, το ΕΒΕΑ και άλλοι, έκαναν ένα μπλοκ και είπαν «δεν αντέχει άλλους φόρους η κοινωνία».

   Το δημόσιο χρέος όμως εκφράζει και μια άλλη σχέση: τη σχέση του οφειλέτη, του κράτους που δανείζεται, με τους πιστωτές του. Το συγκεκριμένο περιεχόμενο αυτής της σχέσης, δλδ πόσο άνιση, πόσο εκμεταλλευτική ή πόσο ισορροπημένη μπορεί να είναι, εξαρτάται από την σχέση ανάμεσα στην πολιτική, από τις χρηματαγορές, πόσο ελεγχόμενες είναι, το συσχετισμό γενικά δύναμης ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία. Η κατανόηση του χρέους ως κοινωνική σχέση, μας επιτρέπει να διατυπώσουμε ένα πολύ συνοπτικό ορισμό για το δημόσιο χρέος: τι είναι δημόσιο χρέος; Οι απλήρωτοι φόροι. Οι φόροι που δεν πληρώθηκαν, ή πληρώθηκαν και δεν εισπράχτηκαν από το κράτος. Μπορούμε να προσθέσουμε και τους ισολογισμούς και τις σπατάλες που έγιναν, τα υπερτιμολογημένα έργα, η διαφθορά κλπ αλλά πυρήνας του ορισμού, πρέπει να είναι ότι χρέος είναι οι φόροι που δεν πληρώθηκαν.

   Υπάρχει μια κοινωνική τάξη που δεν μπορεί να κάνει φοροαποφυγή, η τάξη των εργατών, των υπαλλήλων, των μισθωτών, επομένως υπάρχει μέσα στην κοινωνία μια κατηγορία κοινωνική η οποία δεν χρωστάει, αλλά της χρωστάνε. Το σύνθημα δλδ που βλέπουμε γραμμένο στα Εξάρχεια, «δεν χρωστάμε, μας χρωστάνε», είναι απόλυτα σωστό για ορισμένα όμως τμήματα της κοινωνίας. (Για άλλα δεν είναι καθόλου σωστό). Το χρέος επομένως ως κοινωνική σχέση, μας επιτρέπει να βγάλουμε ένα ακόμα συμπέρασμα: ότι δεν πρέπει μόνο να μιλάμε για το χρέος του κράτους προς τους πιστωτές του, πρέπει να μιλάμε και για το κοινωνικό χρέος, το χρέος του κράτους προς εκείνα τα τμήματα της κοινωνίας που δεν πήραν δραχμή από την περιβόητη ανάπτυξη που προηγήθηκε. Το χρέος του κράτους προς τα ασφαλιστικά ταμεία που από το 1950 και μετά, μέχρι το 1990 άτοκα με αναγκαστικούς νόμους δέσμευαν στην τράπεζα της Ελλάδος τα χρήματά τους. Το χρέος του κράτους προς τους φτωχούς, τους ανέργους, προς όλα αυτά τα τμήματα της κοινωνίας που δεν μπορούμε να πούμε ότι συμμετείχαν στο επίπεδο ευημερίας που έχει επιτευχθεί. Και μπορούμε να μιλήσουμε και για ένα οικολογικό χρέος, διότι μέσα σ’αυτή την ανάπτυξη που προηγήθηκε –και μ’αυτό το μοντέλο πολιτικής- ‘εγινε μια καταστροφή του περιβάλλοντος η οποία πρέπει να αποκατασταθεί. Υπάρχει και μια κλιματική αλλαγή που αν δεν την αντιμετωπίσουμε τώρα τις επιπτώσεις, δεν θα υπάρχουν όροι ζωής και αναπαραγωγής ενδεχομένως της κοινωνίας στο μέλλον. Άρα το χρέος προς τους πιστωτές, το κοινωνικό χρέος, το οικολογικό χρέος, αυτές είναι οι 3 κληρονομιές του δικομματισμού, του Πασοκ και της Ν.Δ που καλούμαστε ως Αριστερά με ένα σχέδιο και μια πολιτική να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε. Νομίζω ότι ήδη μπορούμε να δούμε αρκετά στοιχεία μιας τέτοιας πολιτικής, ότι δηλαδή η πάλη ενάντια στο χρέος σημαίνει την ανακατανομή των φορολογικών βαρών, σημαίνει την υπεράσπιση των μισθών και του κοινωνικού κράτους, σημαίνει τον περιορισμό της παντοδυναμίας των αγορών, σημαινει τον επαναπροσδιορισμό γενικότερα της σχέσης πιστωτή-αγορών και γενικότερα της σχέσης πιστωτή-οφειλέτη. Μια πολιτική ενάντια στο χρέος για να είναι προοδευτική πρέπει να εντάσσεται σε ένα πλαίσιο πολιτικής που χτυπάει σ’όλους αυτούς τους στόχους.

   Δυο λόγια τώρα για τη δεύτερη επισήμανση του Μαρξ: ότι το χρέος είναι και μοχλός. Δεν είναι μόνο σχέση. Το χρέος χρησιμοποιήθηκε ως μοχλός ιστορικά, από τη γέννηση του καπιταλισμού. Δηλαδή, το δημόσιο χρέος απετέλεσε βασικό μοχλό πρωταρχικής συσσώρευσης του κεφαλαίου. Και μ’αυτή την έννοια το αναλύει ο Μαρξ το θέμα αυτό. Το δημόσιο χρέος, λέει, βοήθησε ούτως ώστε μέσω των κρατών και μέσω των φόρων να συνθλιβούν τα μεσαία στρώματα εκείνης της εποχής, να επιταχυνθεί η μετάβαση από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, και στη συνέχεια να επιταχυνθεί η αναδιάρθρωση του καπιταλισμού. Στη συνέχεια το δημόσιο χρέος, - το κρατικό χρέος χρησιμοποιήθηκε ολόκληρο ως μοχλός εξάρτησης- ως μοχλός ιμπεριαλιστικής επέκτασης, ως μοχλός αποικιοκρατικής επέκτασης κ.ο.κ. Σήμερα μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι το χρέος χρησιμοποιείται ως μοχλός και ως άλλοθι παγκοσμίως για την επιβολή της πιο σκληρής λιτότητας, της πιο βάρβαρης επίθεσης ενάντια στους μισθούς και το κοινωνικό κράτος. Η τεκμηρίωση γι αυτόν τον ισχυρισμό προκύπτει ότι αυτά που ζούμε στην Ελλάδα, δεν συνιστούν μια εθνική ιδιαιτερότητα, όπως δυστυχώς ακόμα και στο χώρο της Αριστεράς ορισμένοι ισχυρίζονται. Είναι η ακραία εκδοχή μιας παγκόσμιας τάσης, όπου ανάλογες πολιτικές εφαρμόζονται και σε χώρες που δεν έχουν υψηλό χρέος.Π.χ η Ισπανία αυτή τη στιγμή μειώνει τους μισθούς, συρρικνώνει το κοινωνικό κράτος, ενώ το χρέος της Ισπανίας το 2007 όταν άρχισε η κρίση ήταν 42%. Κάτω δλδ από κάθε όριο. Η Ιρλανδία, η οποία πρωτοάρχισε τα προγράμματα λιτότητας στην Ευρώπη, και αν θυμάστε πέρισυ ο κος Τρισέ συμβούλευε την Ελλάδα να κάνει ότι κάνει και η Ιρλανδία. Η Ιρλανδία είχε το 2007 χρέος 28% του ΑΕΠ! Είχε βεβαίως ιδιωτικό χρέος. Τι δείχνουν αυτα τα στοιχεία; Ότι το δημόσιο χρέος χρησιμοποιείται, -υπαρκτό πρόβλημα βεβαίως- ως η αιχμή για να επιβληθεί αυτή η πολιτική. Το γεγονός οτι το χρέος και η απειλή της χρεοκοπίας χρησιμοποιούνται ως μοχλός για την επιβολή της λιτότητας αλλά και τη βίαιη προσαρμογή στο νεοφιλελεύθερο πρότυπο, δεν σημαίνει πως το χρέος δεν είναι πρόβλημα. Επαναλαμβάνω: αν δεν ήταν πρόβλημα δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μοχλός. Χρησιμοποιείται ως μοχλός διότι είναι πρόβλημα. Και εκεί που το χρέος μένει ψηλό, επικαλούνται τα ελλείμματα της κοινωνικής ασφάλισης.

   Αυτά όλα όμως οδηγούν σε ένα πολιτικό συμπέρασμα: Θα ήταν αυταπάτη να πιστέψουμε ότι αν αντιμετωπίσουμε το χρέος, αν το πληρώσουμε στο 50% θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το τρίτο προβλημα. Η σειρά πρέπει να είναι αντίστροφη: Χτυπώντας αυτή τη νεοφιλελεύθερη πολιτική, μέσα στα πλαίσια αυτά πρέπει να χτυπήσουμε και το χρέος. Το θέμα δλδ και η πρόκληση είναι, πώς να βγούμε συνολικά από το φαύλο κύκλο: χρέος – λιτότητα – ύφεση – ανεργία.

   Ας τελειώσουμε λοιπόν να δούμε τι μπορούμε να πούμε ακόμα: υπάρχει μια αριστερή πολιτική γυρω από το θέμα αυτό, που μπορεί να συγκροτηθεί ακόμα καλύτερα.1) πρώτο επίπεδο, πρώτος στόχος, πρωτο μέτωπο αγώνα: ανακατανομή, αναδιανομή των βαρών. Η Αριστερά πρέπει να ταυτιστεί μ’αυτή την έννοια. Δεν υπάρχει καμμία διέξοδος αν δεν υπάρξει προοπτική αναδιανομής. Των εισοδημάτων και του συσσωρευμένου πλούτου. Μπορούμε να κανουμε και προσωπικοποίηση των στόχων, τα φορολογικά έσοδα της Ελλάδας ως ποσοστό του ΑΕΠ να βγάζουν σε μια πορεία τουλάχιστον στο μέσο επίπεδο των φορολογικών εσόδων της ΕΕ. Δεν είναι δυνατόν η Ελλάδα να είναι μια χώρα υπο χρεοκοπία, και τα φορολογικά της έσοδα να είναι χαμηλότερα από τα φορολογικά έσοδα των άλλων χωρών που δεν έχουν πρόβλημα χρεοκοπίας. Δεδομένου ότι οι δημόσιες δαπάνες στην Ελλάδα, ως ποσοστό πάντα του ΑΕΠ, δεν αποκλίνουν, δεν είναι μεγαλύτερες από το μέσο ευρωπαϊκό όρο.Αυτό που αποκλίνει είναι τα έσοδα, που είναι χαμηλώτερα, επομένως αυτά πρέπει να αυξηθούν, εννοείται με δίκαιο τρόπο. 2^ος λοιπόν στόχος, η κατάργηση της φορολογικής ασυλίας και της ευνοϊκής μεταχείρισης των υψηλών εισοδημάτων. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, το ξέρουμε ότι στη Γερμανία και την Αυστρία υπάρχουν υψηλότεροι συντελεστές φορολόγησης των μεγάλων εισοδημάτων απ’ότι στην Ελλάδα; Και έχουμε απαίτηση να κάνουμε διαπραγμάτευση του χρέους και να ζητάμε την διαγραφή του εθνικού χρέους, όταν θα μας πούνε «φορολογείστε τους πλούσιους». (ορισμένοι το λένε ίσως δημαγωγικά αυτό). Τώρα εμείς δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε τα κόλπα της Γερμανίας που έβαλε τις μυστικές υπηρεσίες και έκλεψαν τις δισκέτες με φοροφυγάδες στο Λιχτενστάϊν. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν όλα τα στοιχεία. Όλο το χρήμα που έφυγε από την Ελλάδα μέσα από ελληνικές τράπεζες ή τράπεζες που εδρεύουν στην Ελλάδα ελάχιστοι πιστεύω είναι αυτοί πια που κυκλοφορούν το χρήμα σε μαύρες βαλίτσες. Μέσα από τράπεζες λοιπόν έγινε αυτό, όλα τα στοιχεία υπάρχουν, πολιτική βούληση χρειάζεται. 2^ος άξονας: τέρμα στις αποκρατικοποιήσεις. Καμμιά ακινητη δημόσια περιουσία. Ούτε ένα στρέμμα. Καμμιά μετοχή κερδοφόρας δημόσιας επιχείρησης.Τίποτα πια σε ιδιώτες. Ό,τι έχει απομείνει, δεν έχουν απομείνει και πολλά, να ενταχτούν σε μια δημόσια τράπεζα με κοινωνικό έλεγχο, η οποία θα διαχειρίζεται με διαφάνεια και αυξημένους κανόνες διαφανούς λειτουργίας κλπ, αυτή η δημόσια τράπεζα να διαχειρίζεται τη δημόσια περιουσία και το δημόσιο χρέος της χώρας. 3^ο) αναδιαπραγμάτευση του συσσωρευμένου χρέους. Με ρήτρα απασχόλησης. Να εξηγήσω τι εννοώ: υπάρχει μεγάλη συζήτηση και λέμε εμείς οι αριστεροί καμμιά φορά αν θα γίνει επιμήκυνση ή κούρεμα, αν θα γίνει ξύρισμα,(ξύρισμα λένε τη μείωση του επιτοκίου, κούρεμα λένε τη μείωση του χρέους), και άλλες ορολογίες υπάρχουν. Να ορίσουμε ως Αριστερά τι μας ενδιαφέρει τελικά από όλα αυτά. Εκείνο λοιπόν που μας ενδιαφέρει να γίνει είναι να πληρωθεί η ετήσια δόση. Ότι κι αν γίνει, αν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους είναι απαγορευτικό, δεν πληρώνουμε τίποτα κι ας γίνουν 15 επιμηκύνσεις. Αν δηλαδή πρέπει να πληρώνουμε όπως προβλέπει το μνημόνιο 20 δις ευρώ το 2014 για τόκους, τι θα μείνει για δημόσιες επενδύσεις για παιδεία και υγεία; Άρα ο πολιτικός στόχος κατά την άποψή μου και το προτείνω και απόψε εδώ επίσημα, ας συζητάμε οι οικονομολόγοι και οι τεχνικοί ας συζητούν και σενάρια ρυθμίσεων. Να πούμε στον κόσμο όλες οι αριστερές δυνάμεις, όλες όμως , ότι ζητούμε τη μειωση της δαπάνης εξυπηρέτησης του χρέους. Ούτως ώστε να μπορούμε να κάνουμε αναπτυξιακή και κοινωνική πολιτική. Να δούμε και πως ακριβώς θα γίνει. Να γίνει και με διαγραφή μέρους του χρέους,να γινει και με επιμήκυνση να γίνει και με μείωση των επιτοκίων δανεισμού κλπ να γίνει και επαναγορά μέρους του χρέους και μετατροπή του σε ομόλογα που θα πάνε να κλειστούν στην ΕΚΤ και να μην κυκλοφορούν στις αγορές, και ότι άλλο μπορεί να υπάρχει. Αλλά, προσωπικά, αν βγει ένα σενάριο το οποίο έχει λίγο επιμήκυνση και μεγάλη διαγραφή ή λιγότερη διαγραφή του χρέους κλπ και μου προκύψει οτι η ετήσια δόση των τόκων από 8% του ΑΕΠ στο 4% του ΑΕΠ, αυτό θα το θεωρήσω θετικό. Εαν γίνουν του κόσμου οι ρυθμίσεις και τελικά πληρώνουμε υπερογκα ποσά για τόκους, τι να το κάνουμε αυτό. Αρα ο πρώτος πολιτικός λόγος της όποιας ρύθμισης ή αναδιαπραγμάτευσης πρέπει να είναι αυτός. Και έρχομαι στο δεύτερο που για μένα αυτό ταυτοποιεί την Αριστερά. Διότι τα άλλα τα λένε όλοι και οι αστικές κυβερνήσεις έχουν κάνει τέτοιου τύπου ρυθμίσεις για να μπορεσει να λειτουργήσει ο καπιταλισμός. Εκείνο που εμείς πρέπει να επιμείνουμε είναι η ρήτρα απασχόλησης, και εννοώ το εξής: καναμε μια ρύθμιση του χρέους, μια νέα ρυθμιση και το μει΄ωσαμε στο 50%, και αύριο έχουμε ύφεση.Θα μπορέσουμε να εξυπηρετήσουμε το υπόλοιπο 50%; Όχι. Η Ιρλανδία είχε 27% χρέος, και λόγω της ύφεσης που προκάλεσαν τα μέτρα λιτότητας, το χρέος ανέβηκε και αυτή τη στιγμή είναι σε κατάσταση πολύ δύσκολη. Η ρήτρα απασχόλησης λέει το εξής, θα πληρώνω όσο η οικονομία μου πάει καλά,όσο έχω θετική ανάπτυξη και όσο μειώνεται η ανεργία.Αν η ανεργία μου αυξάνει, αν η οικονομία συρρικνώνεται και έχω ύφεση, η δόση θα μειώνεται. Μήπως αυτή η πρόταση είναι υπερβολικά φιλόδοξη και δεν γινεται πειστική; Αυτή ήταν η ρήτρα με την οποία η Γερμανία ρύθμισε τα χρέη της μετά τον πόλεμο. Το 1953 η συμφωνία του Λονδίνου για τα γερμανικά χρέη εξασφάλισε κούρεμα 62,5% μειώθηκε δλδ το γερμανικό χρέος κατά 62,5%, και 2^ον συμφωνήθηκε ότι η ρήτρα με την οποία θα εξοφλεί το χρέος θα είναι ποσοστό επί των εξαγωγών. Αν οι εξαγωγές μειώνονται, θα μειώνεται και η δόση. Μια ανάλογη ρήτρα μπορεί να είναι και για την Ελλάδα. Δεύτερο στοιχείο ότι δεν είναι ουτοπική, ο κος Ντελόρ πρόσφατα σε συνέντευξη στα Νεα, είπε δημόσια ότι κατά την διαπραγμάτευση των συμφώνου σταθερότητας και των συνθηκών του Μααστριχτ ο ίδιος ήθελε και επέμενε να μπει η ρήτρα της απασχόλησης και της ανεργίας ως κριτήριο και απερριφθη γιατί δεν ήθελαν οι Γερμανοί και οι Ισπανοί. Αρα και εντός των κυρίαρχων δυνάμεων αναγνωρίζεται οτι αν δεν μπορείς να μην εχεις καποιες ρήτρες.

   4^η αρχή, κατευθυνση, στοχος: ρυθμίσαμε το χρέος και φτιάξαμε και το φορολογικό μας σύστημα και σταματησαμε και τις ιδιωτικοποιήσεις. Αρκούν αυτά για να πετύχουμε μια ανάκαμψη; Να λάβουμε υπ’όψη μας οτι μιλούμε τώρα για μια κατάσταση όπου έχουμε χάσει ήδη 10% του ΑΕΠ, δλδ η ελληνική οικονομία έχει συρρικνωθεί κατά 10%, 2 μονάδες το 2009, κοντά 5 το 2010, και άλλες 3,5 υπολογίζουν το 2011. Και βλέπουμε για το ’12. Άρα μιλάμε για μια ύφεση πολύ βαθιά . Μιλάμε για μια ανεργία που μπορεί να έχει φτάσει μέχρι τότε και το 1.000.000. Πώς θα βγεις από αυτό το τούνελ. Θα βγεις με μαζικές επενδύσεις. Και επειδή σε τέτοιες συνθήκες οι ιδιώτες δεν κάνουν επενδύσεις, θα πρέπει η βάση να είναι οι δημόσιες επενδύσεις. Πρέπει λοιπόν να εξασφαλίσεις και μια χρηματοδότηση η οποία θα σου επιτρέψει την ανάκαμψη. Πώς μπορούμε να το απαιτήσουμε αυτό; Νομίζω εφόσον είμαστε μέλος της ευρωζώνης το αίτημα εδώ είναι κατ’ευθείαν χαμηλότοκος δανεισμός από την ΕΚΤ. Η θέση που έχει και το ΚΕΑ. Ή με άλλο τρόπο, λιγότερο αν θέλετε, επιβαρυντικό. Θα μπορούσε να πετύχει και το θέμα ενός νέου ευρωπαϊκού κοινοτικού πλαισίου στήριξης με ευέλικτες όμως διαδικασίες. Και το λέω αυτό, διότι αν η κυβέρνηση αυτό που πάει να κάνει και αυτό που λέει, να πάει να δανειστεί από τις αγορές, εαν πάει να δανειστεί από τις αγορές , ξανά με ψηλά επιτόκια, ξανά θα έχουμε το πρόβλημα του χρέους. Αρα δεύτερος άξονας είναι διεκδίκηση χαμηλότοκου δανεισμού ή ισοδύναμου αποτελέσματος μορφή χρηματοδότησης των αναγκών της ανάκαμψης και της ανασυγκρότησης της οικονομίας.

   5^ο: ο ρόλος των τραπεζών. Το τραπεζικό κερδοσκοπικό μοντέλο χρεοκόπησε. Όλες οι τράπεζες είναι υπό χρεοκοπία. Έχουν άνοιγμα 96 δις ευρώ στην ΕΚΤ. Κρύβουν τα επισφαλή δάνεια διότι αν τα εμφανίσουν ο ισολογισμός θα κοκκινίσει. Αυτό το μοντέλο λοιπόν όπου οι τράπεζες παίρνουν τις καταθέσεις του κόσμου και κερδοσκοπούν, έχει χρεοκοπήσει. Πρέπει να πάμε σε ένα νέο μοντέλο τραπεζών, οι οποίες θα λειτουργούν ως οιονεί κοινωφελείς οργανισμοί, βεβαίως θα έχουν και οικονομική βιωσιμότητα, βεβαίως θα έχουν κέρδη, αλλά θα πληρούν ενα ευρύτερο κριτήριο που θα αφορά την οικονομία και την κοινωνία. Σήμερα υπάρχουν και ειδικοί λόγοι που προσθέτουν επιχειρήματα γιατί οι δημόσιες τράπεζες υπό κοινωνικό έλεγχο μπορεί να έχουν θετικό ρόλο. Πρώτον διότι μπορούν να συμβάλλουν σε μια στοχευμένη πιστωτική πολιτική με βάση τις ανάγκες της αλλαγής των παραγωγικών προτύπων – δεν θα το αναπτύξω αυτό- όταν μιλάμε για ανάπτυξη μιλάμε στη βάση νεων παραγωγικών προτύπων, διότι πρέπει να μπει και η διάσταση περιβάλλον μέσα. Αυτοί λοιπόν οι μετασχηματισμοί δεν μπορεί να τους καθοδηγήσει η αγορά, πρέπει να υπάρχει σχέδιο και οι τράπεζες να παρέχουν δάνεια εκεί που πρέπει.

   Δεύτερον, άμυνα σε περίπτωση επιθετικότητας των αγορών,μέσα σ’ αυτή την κρίση μπορεί να υπάρξουν κερδοσκοπικές προσπάθειες πχ εξαγοράς της εθνικής τράπεζας ή μια ισχυρή τράπεζα. Αυτό δεν πρέπει να επιτραπεί, διότι ο δημόσιος έλεγχος μιας τράπεζας διευκολύνει την άμυνα σε τέτοιου τύπου προσπάθειες, και επίσης η επέκταση των δημόσιων τραπεζών με δημόσιο ευρύτερο πυλώνα μπορεί να υπάρξει μια δημόσια πολιτική στα πλαίσια της οποίας να γίνει μια διαχειριση του ιδιωτικού χρέους και κυρίως του χρέους των φτωχων νοικοκυριών προς τις τράπεζες. Στά άμεσα μέτρα θα έβαζα εγώ και ένα κοινωνικό πακέτο: δεν πρέπει να υιοθετήσουμε τη λογική πρώτα να απαλλαγούμε από τον κίνδυνο της χρεοκοπίας, μετά να δούμε τι θα κάνουμε με το χρέος και μετά θα κάνουμε ανάπτυξη. Πρέπει να ανατρέψουμε αυτό το σχήμα , πρέπει άμεσος στόχος να είναι η υπεράσπιση του κατώτατου μισθού και η αύξησή του, η θεσμοθέτηση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Τα έλεγα προχτές στον κύριο Βενιζέλο, και έλεγε ότι μπορεί να εφαρμοστεί και τώρα το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα (αφού το είχε καταψηφίσει) Και βέβαια, θέμα, σημαία, καθημερινό μέλημα η ανεργία. Η ανεργία γενικά και ειδικά η ανεργία των νέων.

   
   

   
   

    (ερωτήσεις-απαντήσεις)

   
   

   1.

   Αυτός ο σχεδιασμός όπως ακούστηκε ή μάλλον αυτό το πλαίσιο όσον αφορά τις έννοιες, το χρέος κλπ όσο και το πακέτο που προτάθηκε, εμένα μου φάνηκε πάρα πολύ ωραίο αλλά έχω κάποιες απορίες: αν ήταν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι θα ήταν πολύ ωραίο να μπουν τέτοιοι κανόνες και να παιχτεί μ’αυτούς τους όρους και θα μας έλυνε τα προβλήματα. Σε πραγματικές συνθήκες πόσο ρεαλιστικός είναι. Το ερώτημά μου είναι το εξής: Είπατε ότι το κόμμα Ευρωπαϊκής αριστεράς θα πρέπει να παλέψει για κάποια πράγματα, οριοθετήσατε και κάποιους στόχους βαλατε και κατευθυντήριες γραμμές. Αυτό θα μπορούσε να γίνει αν σε πραγματικές συνθήκες ταυτόχρονα σε όλες τις χώρες είχαμε την ίδια περίπου ανάπτυξη κινήματος, περιπου παρομοια προβληματα κλπ και υπήρχε μια κοινη γραμμη. Ή είπατε οτι καποια προταση, αν γινόταν μια θεσμοθετηση διαφοροποιημένης παραγωγικής εξειδίκευσης θα ήταν ενδεχομένως μια λυση αλλα αυτό προϋποθετει καποιους κοινους κανονες, εν είδει ομοσπονδιας ας πουμε. Πχ αν είμαστε USA. Όλα αυτά λοιπόν σε πραγματικές συνθηκες που είπατε, πιστεύω οτι δεν μπορούν να γίνουν. Με αποτέλεσμα να με προβληματίζει τελικά η υπαρξη μας μεσα στην ΕΕ με αυτή την κατασταση πραγματικών συνθηκών που υπάρχουν: μας επιτρεπει ενα τετοιου ειδους σχεδιασμό; στις προτασεις. Μια ερώτηση για το ευρώ: είπατε οτι η έξοδος είναι καταστροφική εφοσον θα γίνει με την εποπτεία των αντιδραστικων δυναμεων που θα λαβουν χειροτερα μετρα εναντιον του λαού κλπ Δηλαδή αν γινοταν με την εποπτεια καποιων αλλων δυναμεων στην Ελλάδα όχι αντιδραστικών δεν θα ηταν καταστροφικη η έξοδος από το ευρώ; Δεν απαντηθηκε αυτό.Στρατηγικη επανιδρυση της Ευρωπης: μια αριστερή πολιτική: Προϋποθετει και μια αλλαγή αρχών, των θεμελίων δλδ και οχι επιδιορθωσεις. Ειναι αυτο που είπα και στην αρχη, αυτό για να γινει προϋποθετει κίνημα ταυτόχρονο σε όλες τις χώρες .

   Απάντηση

   Αν καταλαβαίνω καλά, το πρώτο ερώτημα είναι αν μπορούν να υπάρξουν κοινοί αγώνες υπό συνθήκες άνισων συνθηκών, χωρών με άνισο επίπεδο ανάπτυξης. 1) τι εμποδίζουν τα άνισα επίπεδα, όλες οι χώρες, τα συνδικάτα και οι εργαζόμενοι όλων των χωρών να αγωνίζονται για ένα κατώτατο μισθό ίσο με το 60% του μέσου μισθού. Δεν νομίζω ότι υπάρχει εμπόδιο. Να δούμε λίγο και τους αριθμούς: στην Ελλάδα ο κατώτατος μισθός ως 60% του μέσου μισθού, σημαίνει 1.900 ευρώ. Θα σας φανεί υπερβολικό το νούμερο, έ; Πριν από 15 χρόνια ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα ήταν το 55% του μέσου μισθού. Αυτή τη στιγμή έχει πέσει στο 45%. Αυτό που έγινε δλδ στην Ελλάδα, είναι ότι μεγάλωσε η ψαλίδα και εντός της εργατικής τάξης. Προς τα κάτω. Άρα, λέω ότι το να έχουμε κοινούς στόχους και να τους παλεύουμε καθε ένας μόνος του, κατ’αρχήν, αυτό δεν εμποδίζει το αν τα επίπεδα μάχης(...;;;) Δεύτερον: πάω λίγο πιο στρατηγικά τώρα: ο συντονισμός μετά, μπορεί να υπάρξει σε διάφορα επίπεδα. Το ερώτημα που θέτει αυτός ο προβληματισμός είναι: έξω από το ευρώ, διότι έξω από το ευρώ έχω τον ανταγωνισμό, έχω το κοινωνικό νταμπινγκ. Δλδ το επιχείρημα ότι στην ινδία ή στην Κίνα οι μισθοί είναι χαμηλότεροι, δεν ακούγεται μόνο μέσα στην ευρωζώνη, έξω από το ευρώ θα έχω καλύτερες συνθ΄ηκες να ανταγωνιστώ αυτό το κοινοτικό ντάμπινγκ; Πάμε παρακάτω: ας υποθέσουμε ότι σε μια χώρα –και να έρθω στο πιο πολιτικό επίπεδο- ωριμάζουν οι συνθήκες και αναδεικνύεται μια κυβέρνηση που μπορεί να κάνει ριζικές αλλαγές και άρα να έρθει σε σύγκρουση με τις αγορές. Με τις ισχύουσες συνθήκες οπωσδήποτε. Λέω κάποια πράγματα για να τα σκεφτούμε: Ας πούμε ότι έχουμε μια κυβέρνηση αριστερή στην Ελλάδα και θέλει να κάνει θεσμικές αλλαγές. Η σύγκρουση με τις αγορές λοιπόν θα είναι δεδομένη. Οι προσποάθειες των αγορών να πολεμήσουν αυτές τις αλλαγές θα είναι δεδομένη. Πάμε τώρα εντός της Ε.Ε: και εκεί γίνεται σύγκρουση. Και με τις συνθήκες και με τις αγορές.Εντός της ευρωζώνης διατηρείς την ελπίδα και την προσδοκία ότι μπορεί η σύγκρουση που θα ξεκινήσει σε μια χώρα, να γίνει ντόμινο, να προκαλέσει διαφοροποιήσεις και σε άλλες χώρες διότι, ακόμη κι αν δεν βρεις συμμάχους σε επίπεδο κυβερνήσεων, θα υπάρχουν κινήματα, θα υπάρχουν λαοί, θα υπάρχουν εργαζόμενοι θα έχεις επομένως μια συμπαράσταση σ’αυτή τη σύγκρουση. Ενώ, αν είσαι εκτός της ευρωζώνης, ενδεχομένως οι δυσκολίες να είναι ακόμη περισσότερες. Για να απαντήσω όμως ακριβώς στο ερώτημα, τι θα έκανε μια αριστερή κυβέρνηση, εδώ έχουμε μια επιστημονική δυσκολία, πώς απαντούμε σε εικονικές πραγματικότητες. Δεν έχουμε δεδομένο, αυτό μπορεί να γίνει σε ένα χρόνο, μπορεί να γίνει σε 20 χρόνια. Τι μπορώ να πω εγώ ή εσείς σε 20 χρόνια; Εδώ λοιπόν, η μόνη σωστή απάντηση που μπορούμε να δώσουμε, είναι ότι αν κάποια στιγμή διαμορφωθούν οι όροι και προκύψει μια αριστερή κυβέρνηση, τότε αυτή η κυβέρνηση συνεκτιμώντας όλα τα δεδομένα,και τους συσχετισμούς εντός της χώρας και εντός της Ευρώπης και διεθνώς, θα καταλήξει τι θα κάνει. Μπορεί να κάνει οτι κάνει η Μέρκελ, ότι αυτή τη στιγμή, μένουμε στην ευρωζώνη. Μπορεί να κάνει μια πιο ριζοσπαστική προσπάθεια ρηγμάτωσης των συνθηκών κλπ, μπορεί να εκτιμήσει ότι διαμορφώνονται διεθνώς συνθήκες για μια εναλλακτική μορφή ολοκλήρωσης, και να φύγει από το ευρώ μαζί με άλλες χώρες και να κάνει κάτι άλλο. Εγώ, δεν μπορώ μετά από ένα σημείο να καταγράψω όλα τα σενάρια. Ολοκληρώνω λοιπόν το θέμα αυτό,με την εξής παρατήρηση: Φοβούμαι ότι ορισμένοι διανοούμενοι αντιστρέφουν ένα συλλογισμό του Λένιν: στο 19^ο αι. Διαμορφώθηκε η άποψη μεταξύ των τότε επαναστατών ότι η επανάσταση θα αρχίσει από την πλέον ανεπτυγμένη χώρα, στη χώρα που έχει πιο ανεπτυγμένες παραγωγικές δυνάμεις. Αυτή η χώρα ήταν η Γερμανία, ήταν η Αυστροουγγαρία, κλπ. και η δευτερη σκέψη ήταν ότι η επανάσταση λίγο πολύ θα είναι παγκόσμια, θα είναι ταυτόχρονη. Εκεί λοιπόν ο Λένιν έκανε μια τομή και είπε, ότι επειδή τα επίπεδα ανάπτυξης των διαφόρων χωρών είναι άνισα, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι κάποια χώρα μπορεί να γίνει αδύνατος κρίκος, και να αρχίσει επανάσταση από μια χώρα, και μάλιστα τη Ρωσσία. Αυτό το συλλογισμό έκανε ο Λένιν. Αλλά, όταν έκανε την επανάσταση στη Ρωσσία ο Λένιν, η ρωσσική επανάσταση ήταν ενταγμένη σ’ ένα σχέδιο. Περίμεναν την επανάσταση στη Γερμανία, περίμεναν τις εξελίξεις πιο πέρα και όταν φάνηκε ότι οι άλλες επαναστάσεις δεν έρχονται, τότε εγκαταλείφθηκε η προηγούμενη πολιτική και μπήκε στη λεγόμενη Νέα οικονομική Πολιτική. Η αντιστροφή που βλέπω να γίνεται τώρα, είναι η εξής: Ο Λένιν δεν είπε οτι αποκλείεται ταυτόχρονα, ή σε μια ιστορική δράση να έχουμε ένα κύμα επαναστάσεων, το ήθελε και το επεδίωκε. Σήμερα έχουμε μια στάση που λέει, αποκλείεται να έχουμε ταυτόχρονα ή παράλληλα, επαναστατικές διαδικασίες. Αυτό δεν είναι σωστό, δεν συμφωνώ. Όσο άνισα και νά’ναι τα επίπεδα, μπορεί –βλέπετε τώρα, αρχίζει η Τυνισία, η Αίγυπτος, δεν είναι βέβαια επαναστάσεις αλλά είναι εκρήξεις- Δεύτερο, εγώ σας έθεσα ορισμένα δεδομένα, τι σημαίνει επιστροφή στη δραχμή: τι σημαίνει έξοδος από το ευρώ: και είπα, ότι πρώτον, υπάρχουν δυνάμεις και σενάρια, τα οποία θέλουν μια τέτοια εκδοχή, για δικούς τους σκοπούς. Δλδ τώρα γίνεται η λεγόμενη εσωτερική υποτίμηση, μειώνονται οι μισθοί, πιέζονται οι μισθοί μέσω της ανεργίας και έρχομαι τώρα στο ενδεχόμενο, μήπως θα μπορούσε να υπάρξει μια αριστερή διέξοδος από το ευρώ; Και εκεί ακούγονται διάφορες απόψεις. Εγώ σας είπα τη βασική μου απάντηση: αν υπάρξει μια αριστερή κυβέρνηση με βάση τους συσχετισμούς θα δει τι θα κάνει. Θα μείνει μέσα; Θα βγει διότι βλέπει οτι υπάρχουν ευρύτερες δυνατότητες νέων σχηματισμών; Να δούμε 2-3 από τα επιχειρήματα που διατυπώνονται και δεν είναι σωστά: 1) θα βγούμε από το ευρώ, θα γυρίσουμε στη δραχμή, θα κάνουμε υποτίμηση, θα εθνικοποιήσουμε τις τράπεζες, θα ελέγχουμε το συνάλλαγμα,και θα προχωρήσουμε μπροστά. Με συγχωρείτε, αυτή ήταν η Ελλάδα της 10ετίας του ’80. Και δραχμή είχαμε, και υποτιμησούλες κάναμε συχνές, και οι τράπεζες ήταν κρατικές μέχρι 90%, και ελέγχους συναλλάγματος κάναμε, και αυτή ήταν η Ελλάδα της κρίσης.Η κρίση παρεμβατικού καπιταλισμού είναι κρίση αναπαραγωγική δηλαδή έχει βάθος, δεν έχει βρει την ισορροπία και γι αυτό το σύστημα μπήκε στο ευρώ μπας και μπορέσει εκεί να βρει κάποιες διευθετήσεις. Άρα η επιστροφή στο καθεστώς της δραχμής και με όλα αυτά, δεν συνιστά, νομίζω, ένα όραμα για την Αριστερά σήμερα, ούτε καν μια λύση διεξόδου. Οι τράπεζες δε, που με κάποιους τρόπους λέμε ότι θα εθνικοποιήσουμε, θα είναι χρεοκοπημένες τράπεζες, και είναι ένα ερώτημα αν πρέπει να εθνικοποιείς a priori κάποια τράπεζα. Στην πρόταση που κάναμε ως Κ.Ο του Σύριζα για τις τράπεζες, είπαμε κάτι που νομίζω ότι είναι σωστό: δημόσιος τραπεζικός πυλώνας, με την Εθνική που είναι υγιής τράπεζα, δημιουργία νέων τραπεζών εκ του μηδενός, -ξέρεις τι φτιάχνεις- και 3) αν μια τράπεζα δεν μπορεί να κάνει αύξηση κεφαλαίου, το κράτος να μπορεί να την κρατικοποιήσει. ‘Αρα αυτό το σενάριο δεν μας βγαίνει. Πάμε λοιπόν στην άλλη άποψη που διατυπώνεται: ότι η υποτίμηση θα μας επιτρέψει να κάνουμε εξαγωγές να ανπτυχθεί το εμπόριο κλπ. Δεν θέλω να μετατραπεί η συζήτησή μας σε οικονομολογικό σεμινάριο, θέλω μόνο να επισημάνω ότι αυτά δεν έχουν ούτε επιστημονική βάση, ούτε καμμία εμπειρική επιβεβαίωση.Η υποτίμηση δεν είναι πανάκεια. Είναι ένα τακτικό μέσο: έχω μια βιομηχανία που παράγει,παρουσιάζεται μια πρόσκαιρη διαδικασία, κάνω μια υποτίμηση, δλδ μια αλλαγή στις ισοτιμίες,και διευκολύνω τις εξαγωγές μου. Αν δεν έχω βιομηχανία, όσο υποτίμηση και να κάνω, πώς θα κάνω εξαγωγές; Π.χ: Αν δούμε το έλλειμμα του ελληνικού ισοζυγίου πληρωμών, θα διαπιστώσουμε 3 πληγές: η μια βεβαίως είναι οι εισαγωγές-εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων, όπου είμαστε πολύ ελλειμματικοί. Το δεύτερο έλλειμμα, κέρδη-μερίσματα-τόκοι, και το τρίτο, καθόλου ευκαταφρόνητο ποσό, είναι οι εισαγωγές καυσίμων. Ξοδεύουμε 16 δις το χρόνο για καύσιμα. Εδώ η υποτίμηση θα μας λύσει κανένα πρόβλημα; Εδώ τη λύση την έχουμε στα χέρια μας: πράσινη ενέργεια, ήπιες μορφές ενέργειας, και μέσα μαζικής μεταφοράς.Δύο πολιτικοί άξονες, ταυτισμένοι είμαστε μ’αυτούς, εμείς ως Αριστερά, δεν έχουμε καταφέρει να τους κάνουμε μαζικό κίνημα κλπ Με έναν οικονομολόγο που το συζήτησα αυτό, υπήρξε και μια συζήτηση στην Αυγή, στα ενθέματα, μου επισήμανε αυτό που έγινε στην Αργεντινή: είπαμε, αν έχεις παραγωγική βάση αυτό πορεί να δουλέψει. Αν δεν έχεις παραγωγική βάση, κάνεις μια υποτίμηση και επειδή ακριβαίνουν οι εισαγωγές με την υποτίμηση, και εφόσον εμείς έχουμε πολλές εισαγωγές, έχουμε εισαγόμενο πληθωρισμό. Υπάρχει περίπτωση λόγω της υποτίμησης να υπάρξει ροή κερδοσκοπικών κεφαλαίων, δλα επειδή με την υποτίμηση φτηναίνουν τα περιουσιακά στοιχεία, μπορεί να δούμε εισροές κερδοσκοπικού κεφαλαίου να μπαίνουν στο χρηματιστήριο κλπ. Αυτή η ιστορία εισροής, ανατιμά το νόμισμα, άρα σου επιβάλλει νέα υποτίμηση. Μπορείς να έχεις λοιπόν κύκλο υποτιμήσεων όπου σε κάθε υποτίμηση υποτιμώνται και οι μισθοί, αλλά στις ανατιμήσεις δεν ανατιμώνται οι μισθοί. Έχω πει και δημόσια από το κόκκινο όταν άρχιζε η κρίση ότι η γνώμη μου είναι η εξής: σε θέματα που έχουν και μια τεχνοκρατική διάσταση,ή υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις και απόψεις, η Αριστερά πρέπει να δημιουργήσει θεσμούς. Να κάθονται οι επιστήμονες της Αριστεράς και να μελετούν και να βγάζουν κάτι, και όταν αυτό δεν μπορεί να είναι κάτι το ενιαίο,μπορεί να βγαίνει π.χ μια έκθεση σεναρίων.

   
   

   2.

   (Μανώλης Αν.)

   Τόσο στην Ευρώπη όσο και στη χώρα μας πολιτικά κυριαρχουν οι νεοφιλελευθερες δυναμεις. Αυτες εχουν την εξουσια και αυτες την κερδιζουν –και ειδικά στη χωρα μας- σε καθε πολιτικη αναμετρηση αλλά και στην ευρωπη γενικοτερα είτε κερδιζουν οι σοσιαλδημοκρατες είτε οι νεοφιλελευθεροι, κερδιζει η ιδια νεοφιλελευθερη αντιληψη. Πώς είναι δυνατον όλες αυτες οι ιδεες, οι προτασεις, οι λύσεις να εχουν την παραμικρή τυχη όταν αυτοι που θα αποφασισουν για την εφαρμογή τους ή όχι είναι οι νεοφιλελευθερες δυναμεις και όπου εμείς –οι δικες μα ς δυναμεις και στην Ελλάδα και ευρυτερα στην Ευρώπη , οι δυναμεις που μετεχουν στο ΚΕΑ, είναι θα έλεγα «θλιβερή μειοψηφία». Δηλαδή με μονοψήφια ποσοστά πολιτικών δυναμεων, πώς είναι δυνατον να εχεις την ελπιδα να περάσει κατι από ολα αυτα που πιθανόν να είναι παρα πολύ σωστά.

   Απάντηση

   Η ερώτηση δίνει και την απάντηση. Αν στηριχτούμε μόνο σε επίπεδα κορυφής, η Αριστερά είναι μειοψηφία, άρα ότι λέμε, έχει να κάνει –και από αυτή τη σκοπιά πρέπει να το βλέπουμε- με δυο πράγματα: το πρώτο είναι ανάπτυξη – ενεργοποίηση της κοινωνίας, δλδ να πειστεί ο κόσμος ότι υπάρχουν λύσεις, μπορεί να είναι δύσκολες αλλά υπάρχουν, και από κει και πέρα να μπορέσουν να υπάρξουν κινήματα και-επιμένω- κινήματα με βάση τις ανάγκες. Αν ο άλλος έχει μια ανάγκη, θα κινηθεί. Αν είναι γενικό το θέμα, μπορεί να κινηθεί, μπορεί και όχι. Άρα ότι συζητούμε το κατανοώ, είναι μια συζήτηση που αφορά την κοινωνία, αφορά τον κόσμο της εργασίας ειδικότερα, και προσπαθούμε ακριβώς να δείξουμε στη βάση ‘οτι υπαρχουν λύσεις, υπάρχουν στόχοι που μπορεί να μη λύνουν ριζικά όλα τα προβλήματα αλλά που έχει νόημα ο άλλος να παλέψει, διότι αν δεν παλέψει υπάρχει και το χειρότερο το οποίο έρχεται. Το δεύτερο το οποίο δεν πρέπει να υποτιμήσουμε: κυριαρχεί παντού ο νεοφιλελευθερισμός, αλλά κυριαρχεί έχοντας ο ίδιος μια κρίση ηγεμονίας. Το σύστημα έχει καταρρεύσει. Βέβαια ζούμε μια αντίφαση: έχουμε μια κρίση στον νεοφιλελευθερισμό, ξεκινά η κρίση, διέρχεται έναν πανικό ιδίως τότε με την κατάρρευση της λήμαν μπραδερς, τον Οκτώβριο του 2008, απειλείται με κατάρρευση όλο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τα χρηματιστήρια κλπ, και μετά, το ’09 στην ουσία ζούμε μια αντεπίθεση. Μήπως λοιπόν η αντεπίθεση αυτή είναι «η καλύτερη άμυνά μου είναι η επίθεση»; Βεβαίως και ενθαρρύνθηκαν από την κατάσταση στο χώρο της Αριστεράς, παγκοσμίως, όπου υπήρξε μια αμηχανία και όλο αυτό το κλίμα της εσωτερικότητας που υπήρξε. Όμως αυτό το σύστημα έχει αντιφάσεις, δεν μπορεί να δώσει λύσεις. Σας θέτω το εξής ερώτημα: πόσα από αυτά που γίνονται σήμερα, τα προβλέπαμε εμείς οι ίδιοι πέρισυ; Η ΕΚΤ απαγορεύεται να δανείζει τα κράτη. Απαγορεύεται να παρεμβαίνει στις δευτερογενείς αγορές και να αγοράζει ομόλογα. Η ΕΚΤ χτες αγόραζε ελληνικά ομόλογα. Κι όχι μόνο ελληνικά, αλλά και ισπανικά κλπ. Μέχρι πρόσφατα δεν γινόταν λόγος για τη δυνατότητα έκπτωσης και κοινό μηχανισμό δανεισμού. Η Μέρκελ, κάθε φορά μόνη της, διότι η Γερμανία μπορεί και δανείζεται φτηνά και δεν θέλει κοινό μηχανισμό ούτως ώστε να ανέβει και το δικό τους επιτόκιο. Σήμερα συζητούν τον κοινό μηχανισμό έκδοσης των ομολόγων που μπορεί να μην εφαρμοστεί, αλλά τέλος πάντων, όταν βγαίνει ο Γιούνκερ ή ο Τρεμόντι ο υπ.οικ. της Ιταλίας, όταν βγαίνουν τα συνδικάτα, δείχνει λοιπόν ότι μια σειρά ιδέες δικές μας, έρχεται μια στιγμή που αποκτούν ρεαλιστικότητα. Ο κίνδυνος εδώ, ποιός είναι; Επειδή υπάρχει μια εργαλειακή αντίληψη της πολιτικής, πολλές φορές και εμείς κάνουμε το λάθος να ταυτιζόμαστε με εργαλεία. Δλδ το ευρωομόλογο είναι ένα εργαλείο. Είναι το μαχαίρι. Το αν θα το χρησιμοποιήσεις για να κόψεις ψωμί ή για να σφάξεις, εξαρτάται. Άρα ένα ελπιδοφόρο σημάδι είναι ότι μια Αριστερά που αγωνίζεται, που σκέφτεται, που ασχολείται με τα προβλήματα, που παράγει ιδέες και πολιτικ΄ες, ‘ερχονται στιγμές δικαίωσής της, διότι το ίδιο το σύστημα υποχρεούται να το αναγνωρίσει. Ο δεύτερος παράγοντας: έχεις ένα κίνημα, έχεις μια παρέμβαση και από τα πάνω και από τα κάτω, μπορείς να αξιοποιείς τέτοιες στιγμές κρίσιμες και να προωθείς τις θέσεις σου και τις ιδέες σου. Σ’όλο τον κόσμο έχουν συνειδητοποιήσει την ανάγκη να ενεργοποιηθεί. Καταλαβαίνω το ερώτημα αυτό, δεν θέλω να πω ότι είμαι αισιόδοξος αφηρημένα, αλλά νομίζω ότι ζήσαμε μια μακρά περίοδο εφησυχασμών, και ο κόσμος πίστεψε ότι μπορεί να τα βγάλει πέρα, λίγο το δάνειο, λίγο το μέσον, αυτό που σήμερα καταρρέει.

   
   

   
   

   
   

   3.

   (Νίκος Μανιός)

   Έχω την εξης εμπειρία: από τοτε που θυμαμαι τον εαυτό μου στην αριστερά, ακούω για τις κρισεις του καπιταλισμού και διαφορες εξηγησεις και θεωρίες. Τώρ ατο ’08 ήταν η κριση. Το ’09 δεν είναι κριση: είπε ο συντροφος ο Δραγασακης για την θεωρία του Μαρξ, για τον μοχλό που μπορεί να κάνεις αυτά που κάνεις. Δηλαδή από τα προκαπιταλιστικά χρόνια μέχρι και σήμερα ο καπιταλισμός χρησιμοποιεί όπλα με τα οποια διατηρεί την ηγεμονια του. Μηπως θα επρεπε να πάψουμε να μιλάμε για κριση του καπιταλισμού και να μιλησουμε για κρίση των δυναμεων της εργασιας; Οπότε θα αλλαξει όλη η προβληματική μας, και εκει μεσα θα αναζητηθουν ολα τα ερωτηματα που εθεσαν οι δυο προηγουμενοι συντροφοι, τα οποία όλοι τα έχουμε: ποιες πολιτικες δυναμεις θα επιβαλλουν αυτές τις προτασεις με τις οποιες εγω συμφωνω, συμφωνω με την εισηγηση που λεγαμε παλιά, αλλά πρεπει να κανουμε γενικα εναν αναπροσανατολισμό, ότι σημερα ειμαστε σε μια φαση εξαρσης της κρισης των δυναμεων της εργασιας. Το σήμερα είναι από τοτε κι εδώ (;) Για να δουμε πως θα ανασυνταξουμε τις δυναμεις. Πχ έχω μια σκεψη απλη: Θα ξαναγινει η ελληνικη κοινωνια μετα από 20 χρονια με ενα τοσο μεγαλο μεσοστρωμα που καταστρεφεται και θα καταστραφει πληρως; Εγω λεω διαισθητικά, δεν θα γινει. Αν αυτό το υποθεσουμε οτι δεν θα ξαναγινει η ελληνικη κοινωνια οπως ήτανε με τον μπακάλη, τον μικρομεσαίο με το μεγάλο μεσαιο στρωμα που ποδοπατείται και συμπιεζεται, θα πρεπει λοιπον να αναθεωρησουμε ενδεχομενως τις πολιτικες μας προτασεις και τις στρατηγικες: με ποια στρωματα θα ρθουμε σε επαφή. Αυτο το ερωτημα με βασανιζει, οι δυναμεις της εργασιας τι κανουν, και κουβεντιαζοντας πανω σ’αυτο θα γεννηθουν νεες προβληματικες και ενδεχομενως αρχισουμε να αφηνουμε στην ακρη καποια θεωρητικα μοντέλα που εχουν οσοι εχουν στο κεφαλι τους και τα οποια τους οδηγουν και σε απολυτες διαφωνιες και εχουμε το φαινομενο της πολυσπερμιας στην αριστερά. Αυτή ειναι η βασικη μου απορια.

   
   

   Απάντηση:

   Θέλω να δηλώσω πλήρη συμφωνία με το σκεφτικό πλην της πρώτης παραγράφου που θέλω να αναδιατυπώσω. Η κρίση των υποκειμένων: είναι κλειδί αυτό το πράγμα. Και θα ενισχύσω την παρατήρηση του Νίκου Μανιού με ένα ιστορικό γεγονός. Το 1919, μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, ο Λένιν διατύπωσε μια από τις μεγαλύτερες ιδέες του 20^ου αι. Διαγραφή όλων των χρεών όλου του κόσμου. Βασική προϋπόθεση για την εμπέδωση της ειρήνης στην Ευρώπη: προσέξτε: και το λέω μεγαλοφυή ιδέα, γιατί δικαιώθηκε. Διότι αν γινόταν δεκτή η πρόταση του Λένιν, ενδεχομένως να μην είχαμε τον φασισμό και τον πόλεμο. Και άλλωστε την ίδια ιδέα του Κέυνς προσπάθησε ο Λένιν να εφαρμόσει με άλλο τρόπο. Το αναφέρω αυτό, γιατί η πρόταση του Κέυνς μας δείχνει τα όρια των ωραίων ιδεών. Δεν υπήρχε υποκείμενο: Η πρόταση του Κέυνς δεν είχε υποκείμενο: ποιός θα το εφαρμόσει αυτό; Μόνο το εργατικό κίνημα μπορούσε. Ο Κέυνς ήταν καπιταλιστής, δεν απευθύνθηκε στο εργατικό κίνημα. Σήμερα έχουμε το ίδιο πρόβλημα περίπου: τα όρια των ωραίων ιδεών. Εγώ το συμμερίζομαι πλήρως αυτό. «Ωραία, αλλά ποιός θα τα κάνει αυτά;» Σήμερα το πρόβλημά μας είναι ότι μιλάμε σαν να υπάρχει το υποκείμενο, ενώ ξέρουμε πολύ καλά ότι το υποκείμενο που υπάρχει είναι όροι επιβίωσης. Και συμφωνώ επίσης μ’αυτό, γιατί όταν αρχίσαμε την περιβόητη προγραμματική επεξεργασία για το πρόγραμμα του Σύριζα, -αν κάποιος έχει κρατήσει αυτόν τον τόμο- θα βρει μέσα μια προσπάθεια ανάλυσης, ακριβώς ποιά είναι τα υποκείμενα στα οποία απευθυνόμαστε. Τρεις κόσμοι: ο κόσμος της εργασίας, ο κόσμος της γνώσης και ο κόσμος του πολιτισμού. Παρ’όλο που ξέρουμε ότι αυτά επικαλύπτονται από τον κόσμο της εργασίας. Και προσπαθήσαμε εκεί να δούμε μερικά πράγματα. Τη νεολαία, ως μια υποκατηγορία υποκειμένων, και, έχω μια άποψη οτι ίσως υπάρχει ένα δυναμικό σ’αυτά τα στρώματα των εργαζομένων που ασκούν κοινωνικό λειτούργημα. Δλδ, ο δάσκαλος ή ο γιατρός του ΕΣΥ ή ο καθηγητής, δεν είναι απλώς χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι, ασκούν ένα λειτούργημα. Και ενδεχομένως είναι πιο ευαίσθητοι και πιο ικανοί να κατανοήσουν τι σημαίνει δημόσια αγαθά. Τι σημαίνει κοινωνικό αγαθό. Τι σημαίνει κοινωνικό κράτος. Το πρόβλημα υπάρχει, αυτό βεβαίως δεν εμποδίζει την δουλειά που κάνουν, το να δείχνουν ακριβώς ότι υπάρχει η πρώτη ύλη που πρέπει το υποκείμενο να επεξεργαστεί και να μετατρέψει είτε σε πολιτικό πρόβλημα, είτε σε μάχιμο αίτημα. Και ίσως η μόνη πρακτική ιδέα που εγώ θα μπορούσα να πω, όπως κάνει απόψε η οργάνωση της Αθήνας αυτή την ωραία εκδήλωση, γιατί να μη γίνονται τέτοιες εκδηλώσεις εξειδικευμένες. Ελάτε να συζητήσουμε για το θέμα του υποκειμένου. Ή να συζητήσουμε πώς κινητοποιούμε τον κόσμο. Είμαστε το μόνο κόμμα στην Ελλάδα που κάναμε ΚΠΕ για να συζητήσουμε την κρίση πριν εμφανιστεί η κρίση. (Μάιος του 2008). Διατυπώσαμε αυτήν την ωραία ιδέα ότι αυτή η κρίση θα μας επιβάλλει να δημιουργήσουμε μια ασπίδα αλληλεγγύης γι αυτά που σήμερα ζούμε. Δεν μπορέσαμε να κάνουμε κάτι γιατί, η γνώμη μου είναι, γιατί δεν έγινε υπόθεση δική σας, των οργανώσεων, δεν κάτσαμε να συζητήσουμε κάτω, απλά, στις γειτονιές, εκεί θα λυθούν αυτά τα προβλήματα. Δεν υπάρχει θεωρία που να λύνει πραχτικά αυτά τα προβλήματα. Η κρίση του κεφαλαίου μετατρέπεται σε κρίση της εργασίας, η κρίση του κεφαλαίου δημιουργεί κόστη, τα κόστη τα μαζεύουν τα κράτη, τα κάνουν χρέη, και τα χρέη τα πληρώνει ο κόσμος με απολύσεις, μισθούς, αυτή είναι η οδός που οδηγεί σ’αυτό που λέμε κρίση της εργασίας. Ο Μανιός έθεσε γενικότερα, ότι από παλιότερα η αποδιάρθρωση των συνδικάτων επί Σημίτη, η αποδιάρθρωση των συλλογικοτήτων έχει δημιουργήσει ένα πρόβλημα γενικότερο.Ας τα συζητούμε λοιπόν τα προβλήματα, κάτι θα βρούμε ως λύση.

   4.

   (Νίκος Κούτσης)

   1)μιλάμε για επαναδιαπραγμάτευση χρέους και άρα έστω ως μέσο πίεσης στάση πληρωμών; Και τι λέμε γι αυτό. 2) προφανώς μιλάμε για διεύρυνση φορολογίας κλπ. το γνωστό που ακούγεται είναι ότι δεν γίνεται, δεν υπάρχουν μηχανισμοί,

   επίσης, ποιά θα είναι η συνέπεια της στάσης πληρωμών για τον λαό.

   Απάντηση:

   Παρομοιάζω τη στάση πληρωμών με ένα πολύ καλό αμυντικό όπλο και με ένα πάρα πολύ επικίνδυνο επιθετικό όπλο. Το ίδιο πράγμα αν το χρησιμοποιήσεις αμυντικά μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά, αν πάλι το λειτουργήσεις επιθετικά, μπορεί να σε σκοτώσει. Πιο λιανά: κάνουμε μια διαπραγμάτευση για το χρέος: Έχουμε δλδ μια κυβέρνηση που θέλει να διαπραγματευτεί. Οργανώνουμε ένα πλαίσιο, και λέμε «αυτά μπορούμε να αντέξουμε και αυτά μπορούμε να διεκδικήσουμε , μπορούμε να πληρώνουμε μέχρι τόσους τόκους, μην μας ζητήσετε παραπάνω.» Κάνουμε αυτή τη διαπραγμάτευση και επέρχεται μια ρήξη. Τι όπλο έχει ο οφειλέτης; Το μόνο του όπλο είναι το χρέος. Δεν με πληρώνεις, δεν σε πληρώνω. Δεν με δανείζεις, δεν σε πληρώνω. Πώς θα σε πληρώσω; Όταν είπα πριν για τη ρήτρα απασχόλησης εννοούσα αυτό. Εαν η οικονομία μου θα βελτιώνεται, θα πληρώνω. Εαν η οικονομία μου δεν βελτιώνεται, ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος. Αυτό το έμαθα σε ένα παλιό βιβλίο ενός Ελληνα καθηγητή ο οποίος άσκησε κριτική στον Τρικούπη για την χρεοκοπία του 1893. Αυτός ο καθηγητής λέγεται Ανδρέας Ανδρεάδης, και δίδασκε στο Πανεπιστήμιο το 1925. Και μ’άρεσε η διατύπωσή του. «Όσο η οικονομία θα βελτιούται, θα βελτιούται και η θέση των πιστωτών». Αυτό είναι παράδειγμα αμυντικού όπλου. Δεύτερο παράδειγμα: Παίρνουμε τον επίσημο μύθο ότι ο κος Παπανδρέου δεν ήθελε το ΔΝΤ , δεν ήθελε να γίνονται αυτά που γίνονται σήμερα, αλλά, τι να κάνει; Αποκλειστήκαμε από τις αγορές. Και άρα δεν υπήρχε άλλη λύση παρά να αποδεχτεί το ΔΝΤ. Τι σημαίνει, αποκλείομαι από τις αγορές; Σημαίνει ότι ενώ μέχρι χτες όλοι με δανείζουν και με πολύ χαμηλά επιτόκια, και μου λένε και μπράβο, ξαφνικά ως μια αγέλη όλοι οι δανειστές λένε «δεν σε δανείζω». Αυτό είναι στάση δανεισμού. Αν έχω απέναντί μου μία στάση δανεισμού, το μόνο όπλο που έχω είναι στάση πληρωμών. Δεν με δανείζετε, κι εγώ πώς θα ζήσω; Πώς θα σας πληρώσω; Αφού η Ελλάδα ακόμα και τους τόκους με δάνεια τους πληρώνει. Εκεί λοιπόν η στάση πληρωμών ως απειλή, θα μπορούσε να έχει νόημα εάν αυτός που κάνει την απειλή μπορεί να το αντέξει. Έρχομαι τώρα στη στάση πληρωμών ως επιθετικό όπλο: Τι θα πει στάση πληρωμών; Θα πει: δεν σε πληρώνω, αρα δεν έχω να περιμένω από σένα ούτε δάνειο ούτε τίποτα. Εάν μια χώρα έχει πλεονασματικό προϋπολογισμό, και πλεονασματικό ισοζύγιο πληρωμών, δεν έχει κανένα πρόβλημα. Δεν θά’χει δάνεια για να κάνει περισσότερα έργα. Αλλά τους μισθούς θα τους πληρώνει κανονικά, τις εισαγωγές θα τις κάνει κανονικά, κλπ. Εάν έχεις έλλειμμα στον προϋπολογισμό μεγάλο, στάση πληρωμών σημαίνει άμεση ισισκέλιση του προϋπολογισμού. Εαν έχεις μεγάλο έλλειμμα εξωτερικών συναλλαγών, χρειάζεσαι άμεση ισοσκέλιση του εμπορικού ισοζυγίου. Δεν σου δίνει κανείς πίστωση. Άρα δεν μπορείς να κάνεις εισαγωγές πετρελαίου! Άρα η επιθετική χρήση του όπλου της στάσης πληρωμών, προϋποθέτει ότι έχεις μια οικονομία όπου η στάση πληρωμών λειτουργεί ως όπλο, αλλιώς θα σε κοροϊδεύει ο άλλος : σιγά την απειλή, αφού δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς εμένα. Η στάση λοιπόν πληρωμών ως επιθετικό όπλο θέλει μεγάλη προσοχή,και μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο αν υπάρχει προετοιμασία. Εγώ αλλά και άλλοι, είχα πει κάποιες σκέψεις τότε , π΄χ η κυβέρνηση θα μπορούσε να δει τι μπορεί να γίνει με την Κίνα, ή την Ινδία, ή εν πάσει περιπτώσει και το εσωτερικό ομόλογο, που έγραψε ο Ριζοσπάστης, «ο λογιστής της πλουτοκρατίας Δραγασάκης». Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι η στάση πληρωμών είναι ένα λεπτό όπως είδατε θέμα, η άποψή μου είναι ότι σαν αμυντικό όπλο δεν μπορεί να φύγει από τη φαρέτρα της Αριστεράς, και γενικά η άποψή μου είναι ότι εφ’όσον έχουμε πόλεμο δεν μπορούμε να συζητάμε για τα όπλα που μας αρέσουνε, αλλά για όπλα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε. Λέγονται πολλά για την Αργεντινή: η Αργεντινή δεν έκανε στάση πληρωμών. Η στάση πληρωμών μπορεί να υπάρχει ως μια κατάσταση πραγμάτων, και μπορεί να υπάρξει ως μια πολιτική επιλογή. Στην Αργεντινή δεν υπήρξε μια πολιτική επιλογή να κάνει στάση πληρωμών για να αντιμετωπίσει τις αγορές. Στην Αργεντινή άδειασαν οι τράπεζες. Η αργεντινή είχε συνδέσει το νόμισμά της με το δολλάριο, ξαφνικά ανέβηκαν τα δολλαριακά επιτόκια στην Αμερική, συν όλα τα άλλα προβλήματα που είχε η Αργεντινή, δημιουργήθηκε πανικός, η αστικ΄η τάξη της Αργεντινής είχε αρχίσει από πριν να βγάζει τα χρήματά της, έγινε πανικός ότι θα κλείσουν οι τράπεζες και οι τράπεζες δεν έδιναν λεφτά στον κόσμο. Έτσι επήλθε η στάση πληρωμών. Το δεύτερο με την αργεντινή που έχει αξία είναι, ότι είχε ισοσκελισμένο ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών, έχει εξαγωγικές δυνατότητες, είναι από τις πρώτες χώρες στον κόσμο σε έξαγωγές, είχε σχετικά μικρό χρέος, και έτσι με την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας μετά το 2003, και πέτυχε να εξισορροπήσει τα πράγματα το 2008. Ακόμα όμως δεν έχει μπορέσει να βγει στις αγορές. Τώρα είναι στο κλαμπ του Παρισιού και διαπραγματεύεται. Λέω αυτά για να επισημάνω ότι η Αριστερά και ιδίως μια ριζοσπαστική Αριστερά που θέλει να συγκρουστεί με τον αντίπαλο μια αριστερά που αυτά που λέει τα εννοεί και δεν τα λέει απλώς ως ωραίες ιδέες, μια τέτοια Αριστερά πρέπει να συζητάει σε βάθος όλα τα παγκόσμια ιστορικά παραδείγματα να βγάζει τα συμπεράσματά της και να τα μετατρέπει σε μια πολιτική η οποία θα είναι αντίστοιχη με τη συγκεκριμένη κατάσταση που ζούμε. Είχε έρθει εδώ ένας αργεντινός οικονομολόγος ο Κλάους Κατζ, κι ο άνθρωπος προς τιμήν του είπε ότι η περίπτωση της Αργεντινής δεν είναι Ελλάδα.

   
   

   5.

   (Σισσυ Βωβού)

   Το πιο τρομερο το οποιο λεγεται απο μας, είναι οτι δημιουργηθηκε υφεση. Όμως στο Κοινωνικό Φορουμ όλες οι συζητησεις που εχουμε κανει και οι αναλυσεις τοσα χρόνια λεμε οτι θελουμε λιγοτερη αναπτυξη διοτι αυτό θα βοηθησει την οικολογικη ισορροπια και σε παγκοσμια κλιμακα κλπ. Επιπλεον, ο μικροτερος βαθμος αναπτυξης δεν φερνει λιγοτερη ευημερια, αρκει να υπαρχει σωστοτερη αναδιανομη του εισοδηματος. Πχ αυτό που γινεται σημερα στην Ελλαδα με την οικοδομη, είναι το πιο τραγικο που μπορει να γινει σε μια χωρα, που το 1/3 της δραστηριοτητας ειναι η οικοδομική και εκατονταδες χιλιαδες ανθρωποι και επιστημονες και χειρωνακτες κλπ, ζουν σε τραγικες καταστασεις. Αν ομως ο ρυθμος αυτος συνεχιζοταν, δεν θα έμενε τετρ. εκατοστό της Ελλαδας αχτιστο. Αυτο δεν εχει σχολιαστεί. Και το θεμα της μειωσης των ωρων εργασίας ως αντιμετωπιση του θεματος της ανεργιας, στα δικα μας προγράμματα του συριζα, ειναι καπου κρυμμενο σε μια γωνιτσα. Τι θα γινει μ’αυτό; Μπορουμε να μιλησουμε για ύφεση χωρις να μειωθει η ευημερία; Εαν προσθεσουμε όλα τα άλλα;

   Θα ήθελα και ενα σχολιο για την κατοχή: ακουμε τον τελευταίο καιρό από εθνοκοφρονες δεξιους μεχρι αντιιμπεριαλιστες αριστερούς ότι στην Ελλάδα εχουμε κατοχή. Αυτη ειναι μια λεξη που μπορεί να συνεγείρει τις μάζες. Ισχυει ομως αυτό;

   Απάντηση:

   Λοιπόν: η Σίσσυ Βωβού μας απέδειξε με τα ερωτήματά της γιατί χρειάζεται τα κόμματα της Αριστεράς να μη γράφουν προγράμματα, αλλά να έχουν μόνιμη προγραμματική διαδικασία. Δλδ να έχουν την προγραμματική επεξεργασία μόνιμη λειτουργία τους. Όπως παλιά μαζεύονταν οι Κοβες (έτσι τις λέγαμε τότε) και κάναμε πλάνο, πόσες εφημερίδες θα πουλήσουμε, πόσες αφίσες θα κολλήσουμε και άλλα τέτοια ωραία πράγματα που κάναμε, έχω τη γνώμη, μήπως οι σημερινές οργανώσεις θά’πρεπε να ασχολούνται μ’ αυτά; Και πιστεύω ότι πρέπει στα κόμματα να υπάρχουν δομές προγραμματικών διαδικασιών (για να κάνω και εγώ λίγο εισοδισμό) . Η Σ.Β. λοιπόν μας έβαλε ένα πολύ σοβαρό θέμα, αν ο σύριζα έχει δομές. Ο προβληματισμός της Σ.Β στην ακραία του εκδοχή θέτει ακόμα και θέμα αποανάπτυξης. Και 2) έβαλε το θέμα των νέων παραγωγικών καταναλωτικών προτύπων. (το λέω στη δική μου γλώσσα).Μερικά από αυτά τα έχουμε εντοπίσει και τα έχουμε επεξεργαστεί κάπως. Δλδ όταν μιλήσαμε για οικονομία των αναγκών, ή όταν αναφέρθηκα έστω επιγραμματικά στην κλιματική αλλαγή και στην οικολογική κρίση, εννοούσα ακριβώς, ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για ανάπτυξη χωρίς τους ποιοτικούς προσδιορισμούς και τους περιορισμούς που θέτει αυτό το θέμα. Θα ήθελα όμως τώρα να πω ότι η ανάπτυξη μέσω των οικοδομών, των τραπεζών και του εμπορίου δεν έχει μέλλον. Να κάνω μια γενικότερη αναφορά στο πρόβλημα αυτό: ιστορικά, ο καπιταλισμός έχει 2 τρόπους να αντιμετωπίζει την κρίση χρεών, ο ένας τρόπος είναι μέσω της λιτότητας, που είναι ένας τρόπος να αντιμετωπιστεί ένα χρέος αν δεν είναι πολύ μεγάλο κιαν δεν είναι δομικό. Ο δεύτερος τρόπος, είναι αυτό που λένε οι οικονομολόγοι, πληθωριστική ανάπτυξη. Δλδ στην ουσία έχεις οικονομική μεγέθυνση με κάποιο ελεγχόμενο πληθωρισμό, μέσω του οποίου επιτυγχάνεις αρνητικά επιτόκια δανεισμού. Έχοντας λοιπόν για μια μακρά περίοδο ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ, μεγαλύτερη από τον πρόσφατο δανεισμό και έχοντας αρνητκά επιτόκια δανεισμού, στην πραγματικότητα το χρέος αποσβένεται. Πχ ΗΠΑ μετά τον πόλεμο. Δημόσιο χρέος στις ΗΠΑ 130% του ΑΕΠ. ΗΠΑ 1980: δημόσιο χρέος 30% του ΑΕΠ.πώς έγινε αυτό; Ούτε ένα δολλάριο δεν πλήρωσε για το χρέος. Έγινε μέσω της μακροχρόνιας ανάπτυξης με ελεγχόμενο πληθωρισμό. Μπορεί ο καπιταλισμός σήμερα να εφαρμόσει αυτό το μοντέλο; Δεν μπορεί. Διότι δεν μπορεί να κάνει ανάπτυξη χωρίς αλλαγή του παραγωγικού προτύπου. Διότι αν οι κινέζοι, ζουν όπως ζούμε εμείς, δεν θα μιλάμε απλά για κλιματική αλλαγή, αλλά για κρίση ζωής κλπ. Πρέπει λοιπόν η διέξοδος από την κρίση να συνδυαστεί με αλλαγή των παραγωγικών προτύπων, πράγμα που σημαίνει επενδύσεις μακράς απόδοσης. Ακόμα και στην Ελλάδα έχουμε υπολογίσει ότι πρέπει να έχουμε δημόσιες επενδύσεις μόνο για τα έργα για την κλιματική αλλαγή, 1-2% του ΑΕΠ κάθε χρόνο. Αυτές οι επενδύσεις θα αποδόσουν αργότερα, άρα μόνο με δανεισμό μπορείς να τις κάνεις.

   Συμπέρασμα: η εναλλακτική του καπιταλισμού για την έξοδο από την κρίση, σήμερα έχει μπλοκάρει. Η εναλλακτική είναι ανάπτυξη, αλλά η ανάπτυξη θέλει δανεισμό. Αλλά υπάρχει υπερχρέωση ,αρα δεν πρόκειται να κάνει δανεισμό. Η λύση είναι ένα νέο παραγωγικό πρότυπο οικολογικά συμβατό μαζί με τη διαγραφή χρεών. Μετά από λίγα χρόνια, αυτό που σας λέω,μπορεί να διαψευστώ,μπορεί όμως να γίνει και πολύ ευρύτερη συστημική ανάγκη. Η κατοχή: αυτό εμφανίστηκε σε μια φάση, με το δάνειο, που μπορούμε εμείς να πούμε ότι δεν το αναγνωρίζουμε. Η γνώμη μου είναι ΄ότι αυτό εμφανίστηκε ως εικόνα, όταν η Ελλάδα μόνο προσέφευγε σ’αυτό το μνημόνιο και με αυτούς τους όρους. Κι έτσι αναπτύχθηκε από την νεοφιλελεύερη μεριά το ιδεολόγημα ότι η κρίση στην Ελλάδα είναι μια εθνική ιδιαιτερότητα που δεν έχει σχέση με την υπόλοιπη κρίση του κόσμου, αλλά οφείλεται στον ιδιότυπο κρατισμό, στη διαφθορά, στο πελατειακό σύστημα, με μια αριστερή ρομαντική στάση η οποία είδε μέσα σ’αυτήν την εξέλιξη μια ξενική παρέμβαση σαν αυτές που είχαμε στο παρελθόν. Κι έτσι δημιουργήθηκε το σύνδρομο κατοχή κλπ έχω λοιπόν την εντύπωση οτι από τη στιγμή που στον χορό μπήκε και η Ιρλανδία, και πολλές χώρες που εφαρμόζουν τις αποφάσεις των Βρυξελλών που μεθαύριο θα είναι μνημόνιο, το οποίο διεθνοποιείται ως πολιτική. Δεν είναι ελληνική ιδιαιτερότητα. Όσο θα συνειδητοποιείται ότι έχουμε μια παγκόσμια κρίση και παγκόσμια ηγεμονία του νεοφιλελευερισμού που λέγαμε πριν, παγκόσμια συνταγή για την εξυπηρέτηση της κρίσης που χοντρικά είναι τα ίδια μέτρα, μείωση των μισθών κλπ, πιστεύω λοιπόν ότι η άποψη οτι εδώ υπάρχει μια συνομωσία ενάντια στο ελληνικό έθνος, θα αδυνατίσει.

   6.

   (Παναγιωτης Σκουτας)

   Γινεται μια σωστη συζητηση για τη σχεση της χωρας μας με το ευρω και γενικά την Ευρώπη. Ειναι σωστή η κριτική την οποία ακουσαμε και συζητάμε όλο αυτό το διάστημα.και αν το πάμε λίγο παραπάνω, θα δούμε οτι το ευρώ βρισκεται σε μια παγκοσμια οικονομια, θα δούμε οτι η Ευρώπη στηριζεται στις εξαγωγες της, φετος ήρθε δευτερη την περασε η κινα σε εξαγωγες, το πλεονασμα της Κινας απ’ότι λεγεται ειναι το έλλειμα της Αμερικής, να πούμε οτι η Κινα εδωσε περισσότερα χρήματα –η τραπεζά της- απ’ότι η παγκοσμια τράπεζα σε αναδυομενες οικονομιες οπως η Βραζιλία και η Ινδία, βλέπουμε οτι οι G7 έγιναν G20, μεγαλώνει δλδ η καπιταλιστική ολοκληρωση σε παγκοσμιο επιπεδο, μπαινουν καινουρια θεματα, και νομιζω οτι χρειάζεται μια συζητηση για να δουμε και το ευρω μεσα στο παγκοσμιο συστημα της οικονομιας πως μπορεί να κρατηθεί σαν ευρώ.

   Το ερωτημα ειναι αν το ευρώ με όλη αυτη τη παγκοσμια κατασταση μπορεί να κρατηθεί από τις εξελιξεις που υπάρχουν στην παγκοσμια οικονομια.

   
   

   7.

   (Παυλος Κλαυδιανός)

   Η ομιλία είχε μεγάλη πληροτητα, φοβαμαι ομως οτι τα γεγονοτα τρεχουν παρα πολυ γρηγορα σε σχεση με το ευρωπαϊκό γιγνεσθαι, δλδ οι συζητησεις που γινονται αυτη τη στιγμή για το πως θα αντιμετωπισει την κριση του ευρώ η Ευρώπη και προς τα που γερνει η πλάστιγγα μας βάζει σε παρα πολύ σοβαρα προβλήματα.(την Αριστερά). Γιατί από τη μια αυτό που πάει να δοθεί σα λύση θα βρεθει και ως ενιαιοποίηση της ευρωπαϊκης οικονομικης πολιτικης, οποτε ενδεχομενως προκληθουν και ρηγματα και στην ιδια την ευρωπαϊκη αριστερά, ή να διευρυνθει ακομα πιο πολύ το ρηγμα με την σοσιαλδημοκρατία των δικών μας δυναμεων. Εγώ πάλι, με ανησυχια ειδα αυτες τις μερες δυο πράγματα: το ένα πως αντιμετωπισε η CGIL την ιστορία της φιατ και το πως η κομισιόνες ομπρερος στην Ισπανία δεχτηκε τη συζήτηση για σύνταξη στα 67. Επομενως, εχουμε ηττηθεί, το ξερουμε, αλλά η λυση που παει να δοθεί,θα ειναι η πιο ακραία εκδοχή εις βαρος των δυναμεων της εργασιας. Αυτό επιλεγεται, αυτό ειναι το ζητημα του πως μπορούμε να οργανωσουμε αυτη την αντισταση και τις αντιπροτασεις μας. Βεβαίως ο Γιαννης ειπε γι αυτά που λεει το κομμα της Ε. Α. και αυτά που λέμε γενικώς και στην Ελλάδα, αλλά ειναι μπροστά μας ενα παρα πολύ οξύ και πιεστικό προβλημα. Μια παρατηρηση ακομα ειναι οτι πιστεύω ότι στην ερμηνεία του χρεους θα μπορουσε να αξιοποιηθεί η έννοια της χρηματοπιστωτικοποίησης που έβαλες, και ως προς τη δημιουργια του χρεους τη δεκαετία του ’80 γιατί τοτε το κρατος αρχισε να δανειζεται με επιτοκια αγοράς, και μεσω του δημοσιου τομεα που μετα γινηκε κρατος, έφερε πάρα πολλά χρέη ,και τώρα όμως η αναπαραγωγή των χρεων πάλι γινεται με τον ιδιο μηχανισμό.

   8.

   Σε σχεση με το ευρώ: επειδή η χρηματοπιστωτική κρίση περασε με βαση την πραγματική οικονομία,και επειδη νομιζω φανηκε οτι εθιξε διαφορετικά την καπιταλιστική μητρόπολη απ’ότι την αναπτυσσομενη περιφερεια, και λαμβανοντας επισης υπ’όψιν οτι το ευρω είναι μεσα στα πλαίσια αυτης της νομισματικής ενωσης μια διαδικασια ολοκληρωσης του ευρωπαϊκού κεφαλαίου,το οποίο νομιζω κρυβεται επίσης οπως κρυβεται και το αμερικανικο και το γιαπωνεζικο και επειδη διαπιστωνω οτι η συσσώρευση του κεφαλαίου στην αναπτυσσομενη περιφερεια γινεται στη βαση της υπεραξιας ενω στην μητροπολη γινεται στη βαση των προσοδων, (τοκοι, προσοδος, νοικια κλπ) μεσα σ’αυτη την υποθεση και βλέποντας απ’τη μια την ερημωση του Ντητρόιτ και απ την αλλη την Σαγκάη που εγώ ως αρχιτεκτονας βλέπω να εχει μια εικονα επιστημονικης φαντασιας, τι δυνατοτητες υπάρχουν αυτό ως νομισμα του ευρωπαϊκού καπιταλισμού να ανταπεξελθει σ’αυτη την κριση και από την άλλη μεριά εαν η πιεση που ασκεί στους εργαζομενους της Ευρώπης προκειμενου να παρθούν τα μετρα. Κι αν δεν κανω λαθος και το συνταγματικό πλαισιο που πηγε να περασει πριν το συμφωνο σταθεροτητας και οπου μπηκε με δημοψηφισμα στη γαλλια Ολλανδια κλπ νομιζω ότι ενα πλαισιο αναλογο υπηρχε μεσα σάυτο το συνταγματικό σχεδιο το οποίο βεβαια τοτε δημοψηφισματικά απερριφθη απ’τις χωρες που τεθηκε. Τι δυνατοτητα εχει να ανταπεξελθει και αν αυτό το προγραμμα που προτεινε ο Γιαννης το οποιο ετσι κι αλλιως μεσα σ’αυτες τις συνθηκες της κρισης ειναι σχεδόν μια ανατρεπτική επαναστατική διεκδικηση, εγώ προσωπικα θελω πάνω σ’αυτον τον προβληματισμό να απαντησει. Προσωπικά το βλέπω σαν εργαλείο σωστό αλλά με την εννοια της ενεργοποίησης των ευρωπαϊκών κοινωνιών που θα προετοιμαζονται για την υπερβαση και τη μεγαλη ρηξη προς μια αλλη κατευθυνση που θα ενσωματώσει και την αποανάπτυξη με την έννοια των διαφορετικών παραγωγικών και καταναλωτικών μοτιβων.

   Απάντηση:

   Εδώ προκύπτουν μεγάλα θέματα της στρατηγικής της Αριστεράς, και της ανάλυσης του παγκόσμιου καπιταλισμού. Η απάντηση που μπορούμε να δώσουμε, είναι ότι έγινε το ευρώ, χωρίς πολιτική εξουσία, προφανώς με την πρώτη κρίση όλοι βγήκαν να πουν ότι καταρρέει, αυτή η κρίση υποχρεώνει να ανασκουμπωθούν οι κυρίαρχες δυνάμεις, οι λύσεις που θα δοθούν θα είναι προς όφελος των συντηρητικών δυνάμεων και άρα αρνητικές για μας, αυτή είναι η λύση για το ευρώ. Νομίζω ότι αυτό που ζούμε δεν είναι ακόμα ένας νομισματικός πόλεμος. Βλέπουμε μια προσπάθεια και από την κίνα και από την ιαπωνία να στηρίξουν το ευρώ. Εδώ βγαίνουν οι υπουργοί της Κίνας και λένε ότι θα αγοράσουν ομόλογα. Όλοι έχουν επίγνωση ότι η κρίση είναι βαθιά, και αυτό που ζούμε τώρα δεν είναι ένα ξεπέρασμα της κρίσης αλλά μια προσπάθεια για να πάει παραπέρα, και αυτό που κάνει η Αμερική δεν είναι τόσο ένας νομισματικός πόλεμος –μπορεί να πάμε σε τέτοιον- αλλά αυτή τη στιγμή είναι μια κίνηση η οποία θέλει περισσότερο να κινήσει τις αγορές. Με την κρίση αυτή φάνηκε όλη η γύμνια του ευρώ. Έχουμε ένα νόμισμα το οποίο δεν τυπώνει χρήμα. Που δεν έχει μηχανισμούς άμυνας, απέναντι στις αγορές. Δεν έχει μηχανισμό δανεισμού ύστατης ανάγκης. Η στιγμή που πέρασε η Ελλάδα πέρισυ, όπου οι αγορές δεν σε δανείζουν. Αυτό είναι σύνηθες φαινόμενο στην ιστορία του καπιταλισμού, και είναι κλασσική απάντηση των αστικών κρατών ότι γι αυτές τις περιπτώσεις έχουν τους μηχνισμους δανεισμού ύστατης ανάγκης. Παρεμβαίνει η κεντρική τράπεζα και σε δανείζει. Αρα, η κρίση , το ευρώ με τα όρια τα σχετικά ήταν ατυχές, απέτυχε η δημιουργία του, η κρίση αποκαλύπτει τη γύμνια του, και επομένως τώρα να δούμε τι παρεμβάσεις θα έχουμε, τι χαρακτήρα θα έχουν, κατά πόσον θα δώσουν λύσεις και σε ποια κατεύθυνση. 2) η κριση αυτή, είναι απρόβλεπτη. Δεν ξερω αν μπορεί κανείς να κάνει σενάρια εξελίξεων. Η κρίση ας πούμε του ’29, η ιστορία της, δεν έχει γραφτεί ολόκληρη γιατί έγινε ο πόλεμος και γι αυτό πολλοί ταυτίζουν την κρίση με τον πόλεμο. Εγώ δεν κάνω αυτή την ταύτιση αλλά λέω, ότι η κριση αυτή ειναι ένα μεταβατικό φαινόμενο και άρα αυτό που μπορούμε να πούμε ως αριστερά, είναι ότι όσο προχωράει ο καιρός, τόσο γίνεται αισθητό το κενό μιας αριστεράς και με ευρωπαίκή και με παγκόσμια διάσταση.Αν δεν υπαρξουν κάποιες μεγάλες ιδέες,πρωτοβουλίες, κινήσεις που να ανοίξουν κάποιους δρόμους,θα υπάρξει πρόβλημα. Σ’αυτές τις φάσεις τώρα, διατυπώνονται θεωρίες συνομωσίας, ακούγονται σενάρια, είναι δύσκολο κανείς να διακρίνει τι έχει υπόσταση, και τι είναι απλώς μια άποψη. Πχ το σενάριο ότι η Γερμανία θα φύγει από το ευρώ, δεν φαίνεται να έχει ρεαλιστική βάση. Η γερμανία ό,τι είναι το οφείλει και στο ότι είναι και μέλος του ευρώ.Αν φύγει από το ευρώ και κάνει έστω ένα μικρό ευρώ, και είναι όλες εξαγωγικές χώρες, αυτό το νόμισμα διαρκώς θα ανατιμάται, άρα θα έχει προβλήματα στον παγκόσμιο χώρο.

   Τώρα: ο Παύλος μας προσγείωσε στη συγκυρία, και είναι ένα θέμα όταν μιλάμε, κάθε φορά. Εγώ απόψε επέλεξα και σε συμφωνία με την Ερμίνα να θίξω μερικά γενικά θέματα τα οποία ίσως βοηθούν στο να ερμηνεύουμε την συγκυρία. Διαπιστώνω από τη συζήτησή μας και τα ερωτήματα, ότι μέσα στην Αριστερά υπάρχουν διαφορετικές απόψεις. Εγώ δεν αποκλείω, η διαφορετικότητα των απόψεων να μεγεθυνθεί. Η άποψη δλδ ότι η Αριστερά πρέπει να υποστηρίξει την έξοδο από το ευρώ, δεν αποκλείω αυτή η άποψη να ισχυροποιηθεί, διότι θα υπάρχουν κατεστραμμένα τμήματα της αστικής τάξης, των μεσαίων στρωμάτων, τα οποία ζώντας μια απόγνωση θα θέλουν έξοδο. Και γι αυτό ακριβώς πρέπει να σκεφτούμε ακόμα και σε ένα τέτοια σενάριο ποιός θα έχει την ηγεμονία. Δλδ μπορεί η Αριστερά να ηγεμονεύσει μια πορεία εξόδου από το ευρώ με ό τι αυτό θα συνεπάγεται; Φοβάμαι πως όχι. Από την άλλη μεριά είναι μια κοινωνική απόφαση, όπως γνωρίζουν πολλοί εδώ μέσα, για τους λόγους που λέμε, ότι ο αγώνας πρέπει να φροντίσουμε να γίνεται σε εθνικά πλαίσια ενταγμένα όμως στο ευρύτερο ευρωπαίκό γίγνεσθαι. Δεν ξέρω κανένα κόμμα της ευρωπαϊκής Αριστεράς είτε κομμουνιστικό είτε άλλο, να θέτει θέμα εξόδου από το ευρώ. Ακόμα και το ΚΚΕ διευκρίνησε ότι είναι σύνθημα ζύμωσης, για το ΚΚΕ η πάλη κατά της ΕΟΚ και της ΕΕ είναι περισσότερο θέμα ταυτότητας παρά πολιτικής θέσης.

   Αυτές οι διαφορές αποτελούν ισχυρούς και πραγματικούς λόγους για να έχουμε μια περαιτέρω αποδιάρθρωση, κατακερματισμό, αποσύνθεση της κοινής δράσης της αριστεράς; Η άποψη είναι όχι: δλδ τέτοιες διαφορές και άλλες θα πρέπει να τις διαχειριστούν με τρόπο, και με συλλογική ευθύνη που να μην αποτελούν ανυπέρβλητα εμπόδια. Τις προτάσεις που έκανα απόψε και όσες δεν έχουν διατυπωθεί, τις κάνω με τη σκέψη ότι ίσως μπορούν να είναι κοινής αποδοχής. Δλδ και η αντιμετώπιση του χρέους να μεταφερθεί όχι στον τύπο των ρυθμίσεων αλλά στα αποτελέσματα. Και να θυμίσω ότι ιδίως στο θέμα της ΕΕ η αντίθεση μέσα ή έξω, ταλάνισε την Αριστερά μας,από τις αρχές της 10ετίας του ’70 και στη 10ετία του ’80. Δεν μπορούμε, άρα, ερήμην της ιστορίας να πετροβολάμε σήμερα. Εγώ είμαι πολύ προσεκτικός όταν κάποιος έχει την άποψή του, ανταλλάσουμε επιχειρήματα. Μέχρι εκεί. Και έτσι μπορεί να πάμε και σ’αυτό που έγινε τότε στην Αριστερά, δλδ, ενώ τσακωνόμαστε, στο ΚΚΕ στο συνέδριό του που έγινε το 1987, διατυπώθηκε η θέση ότι και δυνάμεις που δεν είναι υπέρ της αποδέσμευσης μπορούν να συμπράττουν, και μάλιστα σ’αυτήν την απόφαση τότε στηρίχτηκε το περιβόητο κοινό πόρισμα ΚΚΕ-ΕΑΡ και ο ενιαίος Συνασπισμός. Και σήμερα κάτι τέτοιο πρέπει να το καλλιεργήσουμε ως άποψη. Βεβαίως υπάρχουν κάποιες απόψεις, αλλά αν έχουμε τόσα πράγματα να παλέψουμε από κοινού και τόσους κινδύνους να αντιμετωπίσουμε κλπ Τώρα για την συγκυρία, την παρακολουθούμε, δεν έχω να προσθέσω τίποτα, μπορεί όμως πέρα από την αυστηροποίηση του συμφώνου σταθερότητας, πέρα από το νέο μηχανισμό εποπτείας μακροοικονομικών ισορροπιών, μετά σ’ότι αφορά τη διαχείριση του χρήματος υπάρχει ασάφεια. Δλδ μπορεί να υπάρξουν στοιχεία αξιοποιήσιμα δημαγωγικά από την κυβέρνηση. Δεν το ξέρω ακόμα. Από τώρ α ξέρουμε ότι έχουμε μια σκλήρυνση των πραγμάτων σότι αφορά τα κοινωνικά μέτωπα, και πρεπει να δούμε στο θεμα του χρεους τι ακριβώς θα γίνει. Εγώ τουλάχιστον – η πληροφόρηση που έχω είναι λίγο συγκεχυμένη- Δλδ αν θα βγουν τα ευρωομόλογα, αν τα ευρωομόλογα θα αντικαταστήσουν το εθνικό χρέος, κλπ

   
   

   9.

   Ανεφερες στην εισηγηση οτι η ΕΚΤ πρεπει να παρει καποια μετρα για την αντιμετωπιση της κρισης μιμουμενη την FED. Νομιζω οτι υπαρχει μια αντιφαση σάυτό. Η FED είναι κεντρικη τραπεζα ενος ενιαιου κρατους ενω εδω εχουμε μια τραπεζα που είναι πολλων κρατων που ειναι και σε αντιθεση μεταξυ τους, μη ξεχναμε οτι το ελλειμα της Ελλαδας ειναι πλεονασμα στη Γερμανια. Γινομαστε μαρτυρε ς καθε φορα που ειναι να παρουμε τη δοση να πρεπει να εφαρμοστουν νεα μετρα. Όταν βγηκε το ζητημα της επιμηκυνσης ο σ. Τσιπρας είπε πολύ σωστα οτι θα ‘χουμε και επιμηκυνση του μνημονιου. Πως εμεις πιστευουμε τωρα οτι για τα μετρα που ειναι πιο ευνοϊκα για μας οπως ειναι το ευρωομολογο ή όπως είναι η αναδιαρθρωση του χρεους θα ειναι τοσο πολύ μαλακοι αυτοί που γι αυτά τα αυτονοητα όπως ειναι η δοση παιρνουν τετοια μετρα και δεν θα πάρουν πολύ πιο σκληρα μετρα μεχρι να μας πεθανουν. Κι ενα τελευταιο, επειδη ειναι κοινως αποδεκτό οτι η αναπτυξη ειναι το ζητούμενο, και η παραγωγική ανασυγκρότηση. Αυτά όμως συνοδεύονται με το βασικο εργαλείο που είναι το νομισμα, και εδώ υπάρχει μια ακομη αντιφαση. ¨εχουμε υπερτιμημενο νομισμα και μια υποτιμημενη οικονομια. Και πως μπορούμε οταν το νομισμα δεν ανταποκρινεται στο επιπεδο της οικονομιας μας, εμείς να πετύχουμε αυτά τα πραγματα και να πετυχουμε μειωση του εμπορικού ελλειματος κλπ. Για να γινω πιο κατανοητός να πω το παραδειγμα: έστω ένα προϊόν είχε 100 ευρώ όταν μπηκαμε στην ΟΝΕ και 100 είχε και στην ΕΕ. Με 3,5% πληθωρισμό αυτό εχει φτασει 135 σε μας. Στην ΕΕ, στον σκληρο πυρήνα με 1,5% έχει φτασει το 115. Και αν παρουμε και τις τριτες χωρες που είναι με ορους δολλαρίου, 135 που είναι σε μας και άλλο ένα 35% που εχει υπερτιμηθει το ευρώ έναντι του δολλαρίου, πάμε στο 175. Αυτες δεν είχαν πληθωρισμό; 4,5%, περισσοτερο από μας, αρα σκεφτειτε τους αριθμους 135 εμεις, 145 αυτοί.135 εμεις με ορους ευρω και 115 οι χωρες του πυρηνα της ΕΕ. Πως να ανταγωνιστούμε; Οχι μονο δεν θα μπορεσουμε να πουλησουμε εξω αλλά θα βλεπουμε και αυτό, καθως μπηκαμε στην ΟΝΕ να ειναι φτηνα τα προϊοντα. Ετσι εξηγειται οτι ειναι φτηνα τα όσπρια(;) που ερχονται από τον Καναδά ή το φτηνο κρασι που ερχεται από τη Χιλή κλπ.

   Απάντηση:

   Μ’αυτά τα ερωτήματα, επιβεβαιώνεται η διαπίστωση οτι έχουμε παγκόσμιο σύστημα νεοφιλελεύθερο, το οποίο υπαρχει και εντός και εκτός. Το περιβόητο θέμα της ανταγωνιστικότητας που έχει κυριεύσει και την αριστερή σκέψη: τι θα πει ανταγωνιστικότητα χώρας; Τι θα πει ανταγωνιστικότητα οικονομίας. Ανταγωνιστικότητα προϊόντος το καταλαβαίνω.ποιο είναι πιο καλό. Το καλό μπορεί να είναι φτηνό ή ακριβό κλπ τι θα πει ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας που έχει μέσα τα κουρεία, τα κομμωτήρια ,τις οικοδομές, και πράγματα που δεν πουλιούμται, δεν μεταβιβάζονται. Πώς μετριέται η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Η έννοια αυτή δεν έχει επιστημονική βάση. Είναι ο δεύτερος μοχλός του καπιταλισμού: ο ένας είναι το χρέος και δεύτερος η ανταγωνιστικότητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα, αλλά να δούμε ποιό είναι το πρόβλημα. Επομένως όλη η προβληματική που μας είπε ο σ.,που σωστά το είπε, αφορά αυτό που λέμε ανταγωνιστικότητα τιμής.Αυτό υπάρχει. Αν παράγω ένα πράγμα εγώ και εσύ, ποιός μπορεί να το πουλήσει σε χαμηλότερη τιμή.Από τι όμως εξαρτάται η χαμηλότερη τιμή;Από την ισοτιμία του νομίσματος μόνο; Από πάρα πολλούς παράγοντες: Η ελληνική οικονομία λειτουργούσε με επιτόκια 20 και 25%.Μπαίνει στο ευρώ και η ελληνική επιχείρηση λειτουργεί με επιτόκιο 4%! Αυτό πως επιδρά στην περιβόητη ανταγωνιστικότητα και πως -αφού εχουμε αυτό το τεράστιο πλεονέκτημα- αξιοποιήθηκε. Αξιοποιήθηκε για να είναι φθηνότερα τα προϊόντα του, ή για να είναι περισσότερα τα κέρδη.Στο επίπεδο των τιμών όπου είναι υπαρκτό το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας της τιμής με την έννοια που το λέμε, παίζουν πολλοί παράγοντες: η συναλλαγματική πολιτική, το κόστος χρηματοδότησης, η τεχνολογία και η παραγωγικότητα, κυρίως όμως το πως διανέμεται το πλεόνασμα, η υπεραξία. Τι πάει σε κέρδος, τι σε βελτίωση της τιμής κλπ.Αν δείτε την τιμολογιακή πολιτική μια ςεπιχείρησης που π.χ κανει τσιμέντα, θα διαπιστώσετε οτι έχει κόστος παραγωγής ανά τόνο, ας πούμε 45 ευρώ. Πουλάει 95 ευρώ τον τόνο στην ντόπια αγορά και στη διεθνή 65. Αυτό είναι πρόβλημα ανταγωνιστικότητας; Αξιοποιεί τη μονοπωλιακή του θέση, ανεβάζει τις τιμές στην εσωτερική αγορά για να επιδοτεί τις εξαγωγές που κάνει ο ίδιος του.

   Συμπέρασμα: παίζει ρόλο η συναλλαγματική πολιτική αλλά είναι ένας από τους πάρα πολλούς παράγοντες που πρέπει κανείς να συνυπολογίσει.

   Άλλο παράδειγμα: η Γερμανία είναι εξαγωγική χώρα και υπέρ του σκληρού ευρώ, η Γερμανία δεν θελει υποτίμηση του ευρώ. Τι να το κάνει αυτό αφού θέλει εξαγωγές.Το κάνει αυτό γιατι ο συναλλαγματικός παράγοντας είναι ένας από τους πολλούςκαι 2) διότι το σκληρό ευρώ έχει και πλεονεκτήματα:επιτρέπει στο γερμανικό κεφάλαιο να αγοράζει φτηνά περιουσιακά στοιχεία άλλων χωρών. Εμείς λοιπόν οι αριστεροί, πρεπει ότι ακούμε να το βάζουμε σε μίξερ ή σε φίλτρο και μετά να βγάζουμε συμπέρασμα διότι πολλές φορές λέγονται κάποια πράγματα ή από άγνοια, ή από πρόθεση.

   Το κρίσιμο πρόβλημα που έχει η Ελλάδα στον τομέα της ανταγωνιστικότητας, δεν είναι ανταγωνιστ. τιμής, αλλά είναι αυτό που ονομάζουν πολλοί διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα. Ένα πχ είναι αυτό με τα καύσιμα. πως θα μειωθεί το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών. Αντι για καυσιμα θα έχω αέρα και ήλιο να μου παράγει ενέργεια.Να έχω μέσα μαζικής μεταφοράς ούτως ώστε ένα λεωφορείο να αντικαθιστά 100 ΙΧ.Αυτές είναι διαρθρωτικές πολιτικές. Δλδ αν μιλήσουμε την δική τους ξύλινη γλώσσα, εμείς θα πρεπει να μιλησουμε για 20 νέου τυπου διαρθρωτικές πολιτικές οι οποίες επιλύουν τα προβλήματα της οικονομίας. Άλλα: έχουμε κλάδους που από τότε που έγινε ο κος Σημίτης υπουργός βιομηχανίας το 1994, εγκαταλείφθηκε ακόμα και η έννοια κλαδικές πολιτικές. Απαγορεύτηκε. Ακρον άωτον του αναχρονισμού ήταν οι κλαδικές πολιτικές. Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο. ¨οπως είναι οριζόντια η οικονομία, υπάρχουν συμπλέγματα δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται και μπορούν να ανπτυχθούν περισσότερο. Εχουμε ένα διατροφικό σύμπλεγμα το οποίο εχει ενα δυναμισμό. Ενα τουριστικό που μπορεί να πάρει και οικολογικό -πολιτιστικό χαρακτήρα. Εχουμε κατασκευαστικό σύμπλεγμα που έχει γνώση και μπορεί να στραφεί αλλού και όχι απλώς στο να κτίζει κλπ Δεν νοείται χώρα σήμερα που να μην έχει ένα ιστορικό ερευνητικό σύμπλεγμα. Πρεπει να δούμε και την παραγωγική εξειδίκευση.το τι παραγουμε ως κοινωνία, έχουμε δυνατότητες και στον αγροτικό χώρο αλλά και στον μεταποιητικό χώρο.

   Τι θα πει ευρωομόλογο, και γιατί το είπαμε εμείς.το ευρώ δεν εχει κοινό μηχανισμό δανεισμού. Η κάθε χωρα δανείζεται μόνη της.Αυτο σημαίνει ότι οι αγορές που επενδύουν και παίζουν με τα ομόλογα, μπορούν αξιοποιώντας τις οικονομικές διαφορές των διαφόρων χωρών να παίζουν με τις διαφορές αυτές και να δημιουργούν κρίσεις, όχι μόνο στις διάφορες χωρες, αλλά ακόμα και στο ίδιο το ευρώ, άρα όταν λέγαμε εμείς από πέρισυ το φθινόπωρο και τονίζαμε ότι δεν μπορείς να έχεις ένα νόμισμα χωρίς μηχανισμό δανεισμού ύστατης ανάγκης, και κοινό μηχανισμό δανεισμού, δεν λέγαμε κάτι επαναστατικό, σημειώναμε ένα έλλειμμα που έχει το οικοδόμημα του ευρώ. Όταν λοιπόν αυτοί έρχονται σήμερα και μιλάνε για ευρώ, πάνε να καλύψουν το έλλειμμα του συστήματος για αυτό και εόπα πριν ότι το αν το ομόλογο είναι αρνητικό ή θετικό πρέπει να το δούμε: μπορεί να εκδοθεί το ευρωομόλογο και να ενταχθεί σε ένα σχέδιο με το οποίο απλώς να επιτρέπει στις τράπεζες να ανταλλάξουν τα ελληνικά ομόλογα με ευρωομόλογο, δλδ να γλυτώσουν οι τράπεζες από το βάρος και το ρίσκο μιας πιθανής διαγραφής χρέους, και να περάσει αυτό στην ΕΚΤ. Αυτό αν γίνει μόνο έτσι έμας δεν μας συμφέρει. Διότι αν φτάσει ακόμα και στο 40% με το υπόλοιπο 60% τι θα γίνει; πως θα δανειζόμαστε; Μήπως δλδ αυτό δημιουργήσει 2 ζ’ωνες όπου κατά το 40% η Ελλάδα θα είναι φερέγγυα για το υπόλοιπο όμως υα είναι υπό χρεοκοπία. Γι αυτό είπα ότι το αν θα είναι χρήσιμο ή όχι,θα εξαρτηθεί από τη χρήση του.

   Συνοψιζω: το σύστημα είναι σε κρίση.δεν έχουμε απέναντί μας ένα σύστημα καβάλλα στο άλογο,που λύνει τα προβλήματά του, έχει τα σχέδιά του και περπατάει, έχει το σχέδιο στο πως θα αντιμετωπίσει την εργασία,πως το βάρος θα πέσει στους εργαζόμενους, έχει τις αντιφάσεις και τα προβλήματά του, τις αντιθέσεις και τις συγκρούσεις του και ακριβώς γι αυτό, και η Αριστερά έχει τα προβλήματα, αλλά ο κόσμος μας κυτάζει, προσδοκά κλπ.